Als vijfde locatie in Nederland krijgt Museum Ons’ Lieve Heer op Solder in Amsterdam op 17 april het Europees Erfgoedlabel. Dit omdat de 17e eeuwse schuilkerk van het museum het belang van tolerantie en vrijheid van geweten reflecteert. Het label is een initiatief van de Europese Commissie.
Eerder kregen het Vredespaleis (2014), Kamp Westerbork (2014), Het Verdrag van Maastricht (2017) en de Koloniën van Weldadigheid (2020) de erkenning, bedoeld voor erfgoedlocaties met een belangrijke symboolwaarde voor de vrije Europese samenleving.
Museum Ons’ Lieve Heer op Solder ontvangt het label bovendien vanwege de wijze waarop de immateriële waarde van het erfgoed ontsloten wordt zoals in het burgerschapsprogramma Voices of Tolerance voor vmbo en mbo.
Onzichtbaar
De schuilkerk van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder werd in 1663 door de katholieke, uit Duitsland afkomstige Jan Hartman gebouwd op de zolder van zijn grachtenhuis. In de Republiek der Nederlanden was het als katholiek verboden om je geloof in het openbaar te belijden. Wel was het andersgelovigen toegestaan gebruik te maken van schuilkerken. Deze verborgen gebedshuizen werden door het protestantse stadsbestuur gedoogd, zo lang ze maar niet zichtbaar waren. Er waren in de Republiek duizenden schuilkerken van allerlei gezindtes.
Vrijheid en geweten
Deze situatie verhoudt zich direct tot het ontstaan van het huidige Europa. Vrijheid van geweten en godsdienst werd in de 17e eeuw in diverse Europese verdragen vastgelegd om een eind te maken aan oorlog en geweld. Hierdoor ontstond de basis voor de vrije democratische samenleving die Europa kenmerkt.
Tegenwoordig verbaast de unieke schuilkerk op zolder bezoekers uit de hele wereld. Zij vragen zich af hoe die vreemde situatie ontstaan is. Vanuit deze beleving agendeert het museum vragen over tolerantie en religieuze diversiteit in de hedendaagse samenleving.
“Het Europees Erfgoedlabel betekent een internationale erkenning voor de schuilkerk van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder en voor de betekenis ervan”, reageert directeur Birgit Büchner, “over twee weken vieren we dat het museum 136 jaar bestaat; iets mooiers hadden we ons niet kunnen wensen”.
Speciale rol
Het Europees Erfgoedlabel is bedoeld voor locaties die een speciale rol hebben gespeeld in de Europese geschiedenis en cultuur of bij de Europese integratie. Het label moet het wederzijdse begrip tussen Europese burgers vergroten en burgers, in het bijzonder jongeren, meer inzicht geven in het huidige Europa en het gemeenschappelijke cultureel erfgoed.
In Nederland coördineert de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het Europees Erfgoedlabel. DutchCulture verzorgt de communicatie en begeleidt de nominaties. De volgende selectieronde vindt plaats in 2025. De deadline voor de nationale voorselectie is 1 oktober 2024.
Meer over het Europees Erfgoedlabel staat op dutchculture.nl/europeeserfgoed. Neem voor vragen over het label contact op met Ben de Vries, nationaal coördinator (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed), en voor vragen over de selectieprocedure met Jacomine Hendrikse, adviseur Europa + Erfgoed (DutchCulture).
Foto: Voices of Tolerance event in de schuilkerk (foto Rebekka Mell).