Minerva, het bronzen beeld van beeldhouwer Jan Havermans dat meer dan dertig jaar geleden in Amsterdam werd gestolen, is weer te zien voor publiek. Het beeld werd zaterdag 14 oktober onthuld bij het Westfries Museum in Hoorn. Daar is het tot 12 februari onderdeel van de expositie Roofgoed, kunstdiefstal in Nederland. Daarna zet de Stichting Art Zuid het terug op de kop van de Minervalaan in Amsterdam.
Minerva is in 1929 gemaakt door de Nederlandse beeldhouwer, graficus, tekenaar en schilder Jan Havermans (1892-1964). Het 1.80 meter hoge bronzen kunstwerk, een van zijn vroegste beelden, stelt de Romeinse godin van het verstand, de vindingrijkheid, de menselijke geest en de wijsheid voor.
Minerva stond sinds 1929 voor het Hiltonhotel aan de Apollolaan. In 1985 werd het beeld gestolen om via via weer op te duiken in een Amsterdamse kunsthandel. Daar werd het in 2007 te goeder trouw gekocht door een particuliere kunstverzamelaar.
Geefconstructie
Pas later ontdekte de verzamelaar dat het om gestolen kunst ging. Hoewel hij rechtmatig eigenaar van het beeld was, zat hem dat niet lekker.
De particulier schakelde Arthur Brand in van onderzoeks- en adviesbureau Artiaz. Samen met Jeffrey Zwaak van de afdeling kunst van de Amsterdamse politie en in overleg met de Stichting Art Zuid vond Brand een voor alle partijen bevredigende oplossing. Daarbij schenkt de eigenaar het beeld via een bestaande ‘geefroute’ van de Belastingdienst aan de Stichting Art Zuid.
Logische partner
De keus voor Art Zuid was een logische. De stichting organiseert iedere twee jaar in Amsterdam een beeldententoonstelling van wereldklasse in het monumentale stedenbouwkundige Plan-Zuid van architect H.P. Berlage.
Met het exposeren van moderne en hedendaagse beelden en installaties op de Apollolaan, Minervalaan en de Zuidas wil de stichting de buurt verlevendigen door nieuwe bezoekers te trekken
Ontzettend blij
“De Stichting Art Zuid is ontzettend blij dat het beeld is teruggevonden”, zegt directeur Cintha van Heeswijck. In overleg met de gemeente Amsterdam krijgt Minerva in het voorjaar van 2018 een plekje in Berlage’s Plan Zuid. Na de tentoonstelling in het Westfries Museum zet Art Zuid het kunstwerk blijvend terug op de kop van de Minervalaan en is het beeld na meer dan dertig jaar terug op de plaats waar het hoort.
Ook de particuliere kunstverzamelaar die anoniem wil blijven is tevreden met de geefconstructie. ”Ik vond en vind het een prachtig beeld, maar het feit dat het gestolen was maakte dat ik er niet echt van kon genieten. Dit is voor iedereen de beste oplossing”.
Boegbeeld
Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum en samensteller van de tentoonstelling Roofgoed, kunstdiefstal in Nederland, is geweldig trots dat Minerva deel uitmaakt van de expositie in zijn museum.
Diefstal van bronzen beelden komt in Nederland veel voor. In 2014 en 2015 zijn in ons land bijna 400 beelden gestolen vanwege de waarde van het materiaal; brons bestaat voor 80 procent uit koper. Geerdink: “De beelden verdwijnen in het illegale oud-ijzer circuit en worden omgesmolten. Dat lot is Minerva gelukkig bespaard gebleven. Dat het via een geefconstructie nu weer aan het publieke domein wordt teruggeven maakt het tot een fantastisch boegbeeld voor onze expositie”.
Compleet verhaal
Minerva behoort tot de bijna veertig ooit gestolen kunstwerken die op de tentoonstelling te zien zijn. Die lopen uiteen van een schilderij van een kunstenaar die zijn eigen gestolen werken tegen losgeld mocht terugkopen, tot een archiefstuk uit een diefstal die jaren onontdekt bleef en een zilveren suikerpot die 35 jaar na de diefstal weer opdook.
Deze en vele andere, ooit gestolen kunst- en antieke voorwerpen zijn de kern van de expositie. Samen vertellen ze het complete verhaal van het wie, wat, waar, hoe en waarom van kunstdiefstal.
Overal vandaan
De tentoongestelde voorwerpen komen uit alle delen van Nederland. Van het Brabantse Boxtel tot het Noord-Groningse Westeremden, van Delft tot Zevenaar. Het museum kreeg ze in bruikleen van musea, kunsthandels, kunstenaars, archieven, kerken en particulieren.
Het gaat om schilderijen, meubels, zilverwerk, religieuze voorwerpen en beeldhouwwerken, waaronder restanten van drie bronzen beelden uit het Singer Museum in Laren. Toelichtende teksten geven een uniek kijkje in de motieven van daders en hun methoden tot de opsporing en de impact op de slachtoffers.
Gerestaureerd
De vijf gestolen en in 2016 in Oekraïne teruggevonden schilderijen van het Westfries Museum zelf hebben een bijzondere plaats in de expositie. Het museum zet ze letterlijk in de schijnwerpers. De zwaar gehavende schilderijen zijn na succesvolle crowdfunding prachtig gerestaureerd. Een team van vier restaurators werkte er bijna een jaar aan.
‘Roofgoed, kunstdiefstal in Nederland’ is te zien in het Westfries Museum in Hoorn van 15 oktober 2017 tot 12 februari 2018. Zie voor meer informatie www.wfm.nl/roofgoed
Foto: Minerva in volle glorie.