Het voormalige gildehuis van de Vrije Schippers in Gent is winnaar van de Onroerenderfgoedprijs 2019 in Vlaanderen. De publieksprijs gaat naar de Sint-Norbertuspoort in Leuven. Bij een poll waaraan 6.150 mensen deelnamen kreeg de restauratie van de Sint-Norbertuspoort de meeste stemmen.
De Onroerenderfgoedprijs beloont recente prestaties op het vlak van monumentenzorg, landschapszorg en archeologie. De vierde editie van de award stond in het teken van erfgoed dat niet publiek toegankelijk is. Negentien kandidaten schreven zich in. Een externe jury nomineerde de Sint-Norbertuspoort in Leuven, het gildehuis van de Vrije Schippers in Gent en Hof Ter Beemt in Zingem als laureaten. Elke laureaat krijgt een bedrag van 2.500 euro. De winnaar ontvangt daarbovenop 12.500 euro, dus 15.000 euro in totaal.
Gildehuis Vrije Schippers
Het gildehuis van de Vrije Schippers behoort tot de best bewaarde gildehuizen aan de Graslei in Gent. Het gilde kocht het pand in 1530.
Vrije schippers waren schippers die op alle waterwegen van het graafschap Vlaanderen mochten varen, inclusief de Gentse binnenwateren. De onvrije schippers moesten aan de stadsgrenzen hun vracht overladen.
In 2011 kocht havenbedrijf North Sea Port het gebouw om er een representatiehuis van te maken. De onderneming herbestemde het pand tot werkplek en vergaderruimte. De hal en de aanpalende salon zijn publiek toegankelijk.
In balans
De jury: “Bij het restauratieproject van het gildehuis van de Vrije Schippers zijn oud en nieuw volledig in balans gebracht. Het monument is volledig gerestaureerd en herbestemd met groot respect voor de verschillende historische lagen. Alle verdiepingen hebben een nieuwe functie gekregen”.
“Elementen met erfgoedwaarden werden in situ behouden en nauwgezet gerestaureerd. Voor de technische en sanitaire voorzieningen is een nieuw volume toegevoegd achter in het gebouw, volledig los en demonteerbaar van de historische constructie. Ook alle andere ingrepen aan het gebouw zijn reversibel ontworpen en uitgevoerd. Hierdoor kan het gildehuis zich in de toekomst gemakkelijk aanpassen aan nieuwe noden. Als levend monument geeft het herbestemde gildehuis een belangrijk verhaal uit de lokale geschiedenis een gezicht. De prachtig herstelde muurschilderingen vertellen meer over het historische belang en gebruik van het gebouw”.
Eervolle vermelding
Architect Wouter Callebaut ontvangt een eervolle vermelding voor zijn werk aan het gildehuis van de Vrije Schippers. De architect stelt met zijn bureau Callebaut-architecten al jaren als missie voorop om te focussen op ‘dynamisch behoud’.
Het bureau zoekt altijd naar een evenwicht tussen de herwaardering van een gebouw en de nieuwe functie-invulling. Hiervoor omringen de architecten zich met academici uit diverse onderzoekdisciplines en erfgoedexperten.
Volgens de jury bewijst de kwaliteit van de aanpak van Callebaut-architecten zich op superieure wijze in de restauratie van het gildehuis van de Vrije Schippers.
Publieksprijs
Het domein van de abdij van ’t Park in Leuven is ommuurd en voorzien van poorten. Een ervan is de Sint-Norbertuspoort, die ooit gebruikt werd als graanschuur. De poort verbindt de abdij met het landbouwgebied.
Heden ten dage is in de Sint-Norbertuspoort de ‘Library of Voices’ van de Alamire Foundation te vinden. Deze organisatie doet onderzoek naar muziek en het muziekleven in de Nederlanden van de middeleeuwen tot 1800.
In het gebouw zijn na restauratie een documentatiecentrum, een sound laboratorium en een digitale bibliotheek ondergebracht, met vergaderruimtes en werkplekken. Het project begon in 2016.
Geslaagd project
De jury vindt de herbestemming van de Sint-Norbertuspoort een geslaagd project. “Veel poortgebouwen blijven leeg staan omdat de historische vorm en indeling een herbestemming moeilijker maken. Toch is de poort een passend kader geworden om muziek te bewaren en te beluisteren. Zo zijn onroerend en roerend erfgoed mooi samengebracht”.
Hof ter Beemt
Hof ter Beemt in Zingem is een 18e-eeuwse hoeve met losstaande bijgebouwen. Later, in 1875, werd een gesloten complex gecreëerd met de bouw van een wagenhuis en extra stallingen. Destijds was er een jeneverstokerij gehuisvest.
De afgelopen decennia kreeg de site verschillende functies, zoals een locatie voor een scoutsgroep, een café en een kunstgalerij.
Zeven jonge gezinnen sloegen in 2014 de handen ineen. Zij maakten van de driehonderd jaar oude hoeve een nieuw thuis. De restauratie is ecologisch en energiezuinig uitgevoerd met respect voor het authentieke karakter van de site. De als monument beschermde tuin werd in één beweging mee opgeknapt. Het ontwerpteam bestond uit MVC architecten (duurzaam bouwen) en aNNo architecten (erfgoedspecialist).
Voorbeeldfunctie
De jury roemt de voorbeeldfunctie van Hof ter Beemt.
“Het project bewijst dat het mogelijk is in een dorpskern aan verdichting te doen met respect voor wat er al staat. Op korte tijd is de site opnieuw een rol van betekenis gaan spelen in de lokale gemeenschap. Het project is een voorbeeld voor mensen die ecologisch willen bouwen of die een cohousingproject uitwerken”.
Foto: Het gildehuis van de Vrije Schippers (© Onroerend Erfgoed).