De Vlaamse regering verleent vergunning voor sanering en landschapsherinrichting van het voormalige kleiontginningsgebied in Terhagen en Boom. Daardoor kan het grootschalige project vanaf 2023 worden verwezenlijkt.
“Wij zijn verheugd, temeer omdat onze aanvraag volledig voldoet aan de strenge Vlaamse regelgeving”, zegt gedeputeerde Luk Lemmens. “Nu de vergunning er is kunnen we aan de slag, in dialoog met de buurtbewoners”.
Al voor 1895 werd in het gebied klei gedolven, na 1960 ook door diepe ontginningen. De hierdoor ontstane kleiputten werden van 1970 tot 1983 gebruikt voor het storten van asbesthoudend afval van de Eternit-fabriek en huisvuil uit de stad Antwerpen.
Verplichting
Sanering van het gebied is voor de eigenaren geen keuze, verklaart de Vlaamse regering, maar een verplichting. Experts concludeerden dat alles uitgraven niet te doen is en dat er geen haalbare technieken zijn zonder aan het bos te raken. Daarom wordt op het terrein circa 35 hectare afgedekt met folie en komt er een laag zuivere grond bovenop.
Deze grond wordt van de Oosterweelwerf op de rechteroever via de Schelde en de Rupel per schip vervoerd. Overheidsbedrijf Lantis legt daartoe langs de Rupel een kade aan. Onder de Kapelstraat komt een tunnel voor het vervoer tussen de kade en de kleiputten.
‘Zwaar overdreven’
De actiegroep Red Onze Kleiputten tekende bezwaar aan tegen de vergunning. Volgens haar is de sanering in omvang zwaar overdreven ‘om te kunnen voldoen aan een deal met Lantis rond de berging van vervuilde Oosterweelgronden’.
Aan de hand van objectieve gegevens uit eerdere en bijkomende grondwater- en percolaatanalyses zijn deze beweringen echter weerlegd. Verspreid over het volledige gebied worden op tal van plekken in het (grond)water hoge tot zeer hoge concentraties aluminium, ammonium, chemisch zuurstofverbruik (CZV), fenolindex en stikstof gemeten. Ook chroom, kwik, lood, nikkel en zink zijn waargenomen.
Al deze verontreinigingen verantwoorden volgens de Vlaamse regering de grondige sanering zoals ze nu voorligt. “Analyses tonen aan dat een niet afgedekte huishoudelijke stortplaats decennialang een bron van ernstige verontreiniging zou betekenen”.
Geen PFOS grond naar Terhagen
De gemeenten, grondeigenaren en Lantis garanderen dat louter niet-verontreinigde grond wordt aangevoerd naar de kleiputten. Zowel Lantis aan de inscheepzijde als de provincie Antwerpen, De Vlaamse Waterweg en de gemeenten Rumst en Boom aan de ontvangstzijde zien daar naar eigen zeggen nauwgezet op toe. Lantis zorgt voor een track and trace systeem zodat elke partij grond kan worden gevolgd van afgraving tot de plek van berging.
Resultaat: Europese topnatuur
Met de aanleg van het nieuwe landschap stapt de provincie Vlaanderen over naar een klimaatrobuust gebied dat inspeelt op de noden van natuur, mens en dier. Maar bovenal stelt zij de kleiputten veilig voor komende generaties.
Het gebied wordt voor het grootste deel opnieuw bebost met een breed pallet inheemse loofbomen. Het wilde en ruige karakter dat het vandaag heeft, blijft behouden. Doorheen het landschap lopen straks enkel onverharde en semiverharde paden. Het blijft toegankelijk voor wandelaars en fietsers. Trage wegen worden heraangelegd voor een betere fiets- en wandelmobiliteit.
Versnipperde groene ruimten worden dankzij de sanering met elkaar verbonden via een ecocorridor en de aanleg van een rietmoeras. De volledige inrichting van deze groene corridor met beek, amfibiepoelen, waterbeheer voor fauna, omvorming naar ecotunnel en bebossing, zit mee in de globale vergunning.
Spons voor de omgeving
Experts onderzochten de huidige hydrologische situatie, schreven aanbevelingen en maakten berekeningen voor het nieuwe landschapsontwerp. Het gebied werkt na heraanleg naar het zich laat aanzien veel meer dan nu als ‘een spons voor de omgeving’.
In periodes met veel neerslag slaat het water op (in plaats van afvoeren naar de Rupel) en voorkomt het wateroverlast. Dankzij die opslag blijven plasjes voor amfibieën vochtig in tijden van droogte.
Ook de vegetatiewijziging naar een diverser en vooral klimaatbestendiger bos, met meer droog bos en tegelijk een verbeterde natte natuurstructuur, is cruciaal in de omgevingsvergunning. De partners hebben de nodige middelen voorzien om het bos gefaseerd en zo snel mogelijk tot stand te brengen met wetenschappelijke begeleiding van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO).
Timing
Nadat de kade en de tunnel zijn aangelegd, kunnen na de zomer van 2023 de gefaseerde ontbossing, sanering, grondaanvulling en herbebossing beginnen. Die werkzaamheden nemen naar verwachting ongeveer zes jaar in beslag. De eindafwerking, de ombouw van de ecocorridor en ecotunnel en de afbraak van de kade duren daaropvolgend volgens planning nog circa een jaar.