Twee restauratoren zijn vandaag voor de ogen van publiek begonnen met de restauratie en schoonmaak van het Panorama van Mesdag te Den Haag. Het grootste schilderij van Nederland, in totaal 1.680 vierkante meter doek, wordt van vuil ontdaan en waar nodig gerestaureerd. Voor de klus zijn drie maanden uitgetrokken.
Proces
Het proces bestaat uit drie stappen: de laag stof wordt verwijderd met een speciale stofzuiger. Vervolgens worden met een daarvoor geschikte spons vettige roetdeeltjes weggehaald. Deze spons rult het vuil op, als een gum. Daarna veegt een zachte kwast de deeltjes weg. Zo worden de kleuren van het doek teruggebracht in hun oorspronkelijke, heldere staat. Dankzij deze behandeling zijn het doek en de verf beter beschermd tegen toekomstig vuil.
Restauratie en retouches
De kleurlaag van de schildering wordt nauwkeurig gemonitord en bijgewerkt waar de toplaag ontkleurd is. Eventuele lacunes worden gevuld en met retouches geïntegreerd.
“Voor het retoucheren gebruiken we onder andere speciale potloden met een hoge concentratie pigment en daardoor veel kleurkracht en een zeer hoge lichtechtheid”, verklaart Jorinde Koenen, hoofdrestaurator van Museum Panorama Mesdag. “Bij het ontstoren van gebieden waar de verf is verkleurd door oude lekkages gaat de voorkeur uit naar droge materialen, vanwege de specifieke eigenschappen van het Panoramadoek: mat, geen vernis, zeer poreus en absorberend, maar ook het enorme oppervlak”.
Conservering
Mesdags meesterwerk wordt elke vijf tot zeven jaar schoongemaakt, nagelopen en waar nodig behandeld. Dat is nodig om het Panorama te behouden zodat toekomstige generaties verzekerd zijn van een bezoek. Dit jaar ligt de nadruk van de werkzaamheden vooral op conservering inclusief zorgvuldige controle en documentatie van de huidige conditie van het doek.
Volgens museumdirecteur Minke Schat is het ‘een eervolle taak’ om het erfgoed van het kunstenaarsechtpaar Mesdag tot in lengte van dagen voor een zo groot mogelijk publiek toegankelijk te houden. “Goede conservering van het 143 jaar oude Panoramadoek is dan ook van het grootste belang. We zijn verheugd en dankbaar dat dit project mede mogelijk is gemaakt door steun van de Vrienden van Mesdag, het Zadelhoff Cultuurfonds en BAM Infra Nederland”.
Live
De schoonmaak van het Panoramadoek is live te volgen. Terwijl de bezoeker zich waant op het Seinpostduin met uitzicht over het Scheveningen van 1881, kan men tegelijkertijd schakelen naar de restauratoren die dicht bij het doek, door het doorbreken van de optische illusie, er ineens als reuzen uitzien.
Een bijzondere ervaring die maar eens in de vijf à zeven jaar te zien is. De restauratiewerkzaamheden vinden plaats in de maanden juni, juli en augustus. Museum Panorama Mesdag blijft gedurende het karwei open voor bezoekers.
Eerdere restauraties
De laatste onderhoudsbeurt van het Panorama was in de zomer van 2017. Toen werd het hele doek gereinigd en van stof- en roetdeeltjes ontdaan. Dat was echter niet het eerste grootschalige onderhoud.
Eind jaren tachtig verkeerde het wereldberoemde Panorama van Scheveningen, in slechte staat. Het 114,5 meter lange doek vertoonde flinke slijtage en er moest snel actie worden ondernomen. Begin jaren ’90 volgde een grootscheepse restauratie. Een team restauratoren, kunsthistorici en technische experts bundelde de krachten om het artistieke hoogtepunt van Mesdag niet verloren te laten gaan.
Panorama van Scheveningen
In 1880 kreeg Hendrik Willem Mesdag de opdracht van een Belgische panoramamaatschappij voor het maken van een 360-graden schilderij. Als onderwerp koos hij zijn geliefde dorp Scheveningen, locatie Seinpostduin, toen het hoogste duin van het dorp. Met hulp van zijn vrouw Sientje Mesdag-van Houten, George Hendrik Breitner, Théophile de Bock en Bernard Blommers –stuk voor stuk belangrijke schilders in die tijd – kreeg hij het Panorama van Scheveningen in vier maanden af.
De documentaire Panorama Mesdag: Restauratie van een schilderij zonder grenzen (26 min., 1996) doet verslag van de omvangrijke restauratie van het Panorama in de jaren ’90.