Huis Van Gelderen behoort tot de vijf monumenten die zijn voorgedragen voor de Monumentenprijs 2023 Enschede. De villa (1956-1957), een pareltje uit de jaren vijftig, geniet tot dusver vrijwel uitsluitend bekendheid onder architectuurliefhebbers. Het huis werd ontworpen door Hein Salomonson voor textielfabrikant Van Gelderen. Op zaterdag 9 september maakt wethouder Jeroen Diepemaat bekend welk monument de Monumentenprijs Enschede krijgt toegekend.
Cultureel programma
In de periode waarin Hendrick de Keyser de restauratie voorbereidt, vinden in en rond het huis tal van activiteiten plaats. Jessica Hammarlund Bergmann, stadsbouwmeester van Enschede, is in die tijd samen met haar man, landschapsarchitect Pim Vervuren, bewoner van het huis.
Terwijl Vervuren een inventarisatie maakt van het tuinontwerp van Mien Ruys met een voorstel hoe de gaard de toekomst in kan, organiseert Hammarlund Bergmann in de woning een cultureel programma. Thema: de geschiedenis en ontwerp van het huis, alsmede een programma rond Enschede en het Nieuwe Twente.
Raison d’être
Het spits wordt afgebeten door kunstenaar Cecilia Hendrikx. Tijdens de zomer is zij in het Huis Van Gelderen artist in residence. Haar artistieke onderzoek verdiept zich in hoe de verschijningsvorm van een gebouw zich verhoudt tot zijn ontstaansgeschiedenis, ofwel zijn raison d’être. Als resultaat van haar artistieke onderzoek wordt eind dit jaar een salon georganiseerd waar een Surtout de Table zal worden gepresenteerd. In de loop van dit en volgend jaar volgen meer activiteiten.
Monumentenweekeinde
Huis Van Gelderen is voor het eerst voor publiek opengesteld in het aanstaande Open Monumentenweekeinde, zaterdag 9 en zondag 10 september. Bezoekers zijn beide dagen welkom tussen 11.00 en 17.00 uur. Eenieder krijgt een toelichting op de geschiedenis van het huis en de plannen voor de toekomst. Adres: Vlierstraat 820 in Enschede. Nota bene: In de directe omgeving van het huis is geen parkeergelegenheid.
Hein Salomonson
Hein Salomonson (1910-1994) is vooral bekend geworden als ontwerper van gedetailleerde vrijstaande woonhuizen en interieurs in de jaren vijftig en zestig. In zijn leertijd te Den Haag, Wenen en Parijs bij Josef Hoffmann en Le Corbusier werd hij gegrepen door de experimentele architectuur van het Nieuwe Bouwen.
Salomonson was na de oorlog redacteur van het tijdschrift Goed Wonen en een van de architecten die vorm gaven aan het moderne, informele wonen. ’s Mans ontwerpen behoren tot het beste uit deze periode en zijn kenmerkend voor de naoorlogse moderne villabouw in Nederland.
Het comfortabele huis voor het jonge opgroeiende gezin van Henk van Gelderen en Beryl Menko aan de rand van Enschede, werd opgetrokken in 1956-1957. Van Gelderen, actief in het verzet en directeur van Stoomweverij De Nijverheid, was vriend van Salomonson; hij hielp hem tijdens diens onderduiktijd.
Karakteristiek voor het ontwerp is het denken vanuit de plattegrond, de geschakelde, blokachtige opbouw van het huis, de zorgvuldige routing, de open relatie met de omgeving en de afwerking van het interieur met een enorme variatie aan materialen.
Indeling
Het huis is verdeeld in een dag- (wonen) en nacht- (slapen) gedeelte. Een hal-patio vormt het verbindende element. De woonkamer heeft grote glaspuien naar de tuin en bestaat uit een zit- en eetgedeelte. Door een leren scherm, aan één zijde wit en aan de andere zijde blauw, kunnen de ruimten van elkaar worden gescheiden.
Overal in huis zijn de vensters doordacht geplaatst met interessante zichtassen. Ook zijn er tal van interieurdetails. Het ontwerp van Salomonson was kennelijk van dusdanig goede kwaliteit dat de familie Van Gelderen alleen de keuken een keer heeft vervangen maar verder meer dan zestig jaar comfortabel heeft gewoond in het gezinshuis, waar door de kinderen werd gerolschaatst in de gangen. De tuin om het huis, met een groot gazon, borders met vaste planten en een rozentuin werd aangelegd in 1957 naar ontwerp van Mien Ruys met wie Salomonson vaker samenwerkte.
Schenking
Beryl van Gelderen en haar vijf kinderen hebben het grotendeels onaangetaste familiehuis met alle originele details, sanitair en meer dan 100 bouwtekeningen eind 2022 geschonken aan Hendrick de Keyser Monumenten. Dit om huis en tuin voor de toekomst te beschermen.
De woning wordt gerestaureerd met aandacht voor duurzaamheid en oog voor de bijzondere details. Na de opknapbeurt wordt het huis verhuurd; het zal op afspraak met enige regelmaat te bezichtigen zijn. Eenmaal verworven panden blijven altijd in bezit van Hendrick de Keyser.