Tekst: Theo van Oeffelt
“De veelheid en rijkheid aan details van Jachtslot Mookerheide in Molenhoek eisen restauratie door gecertificeerde bedrijven. Alleen dan is de kwaliteit van de werkzaamheden gewaarborgd. Dat geldt niet alleen voor de bouwkundige opgaven nu, maar straks ook wanneer we voor het interieur op zoek gaan naar geregistreerde restauratoren”.
Dat verkondigen Fons Mandigers van Natuurmonumenten, directievoerder Ron Spaan en hoofdaannemer Dré van Dinther. Het trio heeft naar eigen zeggen een uniek ‘Gesamtkunstwerk’ onder handen.
Glorieus herstel
Jachtslot Mookerheide, even ten zuiden van Nijmegen, is tussen 1902 en 1905 opgetrokken. Het ontwerp is van architect Oscar Leeuw, ondersteund door zijn broer, beeldhouwer en kunstenaar Henri.
Samen creëerden zij een kunstwerk waarbij architectuur en interieur onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Dat, en de Jugendstil, maken het slot voor Nederland tamelijk uniek.
Desondanks is de afgelopen eeuw veel verloren gegaan. Verbouwingen en decennia van amper onderhoud hebben hun sporen nagelaten. Eigenaar Natuurmonumenten zet nu in op glorieus herstel van het complex, dat naast het gebouw een ruim 160 hectare groot landgoed omvat.
Vertrouwen
Architect Bastiaan van de Kraats tekende voor het restauratieplan, zich daarbij onder andere baserend op bouwhistorisch onderzoek van het Monumenten Advies Bureau. Voor de uitvoering zijn drie hoofdaannemers uit de regio geselecteerd.
Natuurmonumenten wilde het af en aan rijden van werkverkeer tot een minimum beperken, verklaart Ron Spaan. Na een uitgebreide procedure werd Van Dinther Bouwbedrijf geselecteerd. Niet alleen door de prijs-kwaliteitverhouding in het aanbod, maar ook, en misschien wel vooral, door het vertrouwen in het hele team dat door Van Dinther in stelling werd gebracht. Spaan: “Uiteindelijk gaat het erom met wie je twee jaar in de bouwkeet zit, op de steiger staat en binnen aan het werk bent. Dus in de selectie wil je het dna van het bedrijf kunnen proeven”.
“Tot en met de eigen gecertificeerde steigerbouwers”, vult Van Dinther aan. “Want van hen mag je verwachten dat een dergelijk fragiel gebouw, met zo kwetsbare daken, bij de opbouw geen risico loopt”.
Natuurmonumenten werkt volgens gebiedsmanager Fons Mandigers bij restauratieopgaven altijd met gecertificeerde bedrijven. ”Zeker wanneer het gaat om rijksmonumenten vinden we dat we die kwaliteitsborging verplicht moeten stellen”.
Bouwteam
Voor de restauratie van Jachtslot Mookerheide wordt in een bouwteam gewerkt. “Er ligt een taakstellend budget van 5, 5 miljoen euro en voor de besteding zijn wij met zijn allen verantwoordelijk”, verklaart Van Dinther.
Wat dus om veel gezamenlijke creativiteit vraagt. Zo krijgt het dak weer de geel verglaasde Ludowici-pannen (‘tientje per stuk, keer 10.300, reken maar uit’). De dakbedekking was in de loop van de tijd gewijzigd. Tussen 1950 en 1975 heeft het gebouw nieuwe pannen gekregen, van een ander type en deels in een andere kleur. Ook zijn hier en daar dakkapellen en andere veranderingen toegevoegd die de historische samenhang schaden.
Die 5,5 miljoen euro is overigens bij lange na niet voldoende voor de hele restauratieopgave, weet Mandigers. “Nu de steigers staan zien we pas echt welke schade er is. Wij realiseren ons dus goed dat er straks nog veel meer werk verricht moet worden”.
Gevels
Wat in ieder geval nu gedaan wordt, zijn de gevels. De witte ‘plasticjas’ wordt verwijderd om het oorspronkelijke decoratieve tegelwerk, 35.000 stuks in zeven verschillende kleuren, weer zichtbaar te maken.
Stucwerk, tegelwerk én het hardsteen zijn in de vorige eeuw bedekt met lagen kit, tegellijm, voorstrijk, gips, cement, kunststoffen en verf. Die afdeklagen veroorzaken naast esthetische ook technische schade aan het pand. Ze vormen een dampdichte, afsluitende laag met serieuze bouwtechnische problemen tot gevolg.
En dan is er de opgave tot verduurzaming, waaronder de isolatie van gevelopeningen en daken, binnen de mogelijkheid die het monument biedt. “Bij al die restauratie-opgaven volgen we de Restauratieladder, zoals uitgewerkt in de verschillende ERM URL-en”, lichten Spaan en Van Dinther toe.
“Waarbij de kwaliteit van het gebouw helaas maar al te vaak leidt tot de treden twee (repareren) en drie (vernieuwen). Daarbij worden telkens gecertificeerde onderaannemers aangetrokken, zozeer hechten wijzelf en onze opdrachtgever aan gewaarborgde kwaliteit”.
“Ook”, aldus Fons Mandigers, “omdat het helaas vaak gaat om reconstructie, want lang niet alles is meer te herstellen, willen we voor elke ingreep een gecertificeerd bedrijf”.
Geregistreerde restauratoren
Daarnaast heeft het Jachtslot Mookerheide in Molenhoek de gebruikelijke verouderingsgebreken, zoals gebarsten natuurstenen elementen, versleten schilderwerk en op diverse plekken houtrot. Bij de glas-in-loodramen zijn het lood en kit verouderd, gescheurd, verpoederd of zelfs verdwenen.
“De eisen aan kwaliteitsborging gaan straks ook gelden voor de restauratie van de ramen en het interieur”, verklaren Spaan en Van Dinther. “We zullen daarvoor op zoek gaan naar geregistreerde restauratoren, of restauratoren die deze opdracht willen gebruiken om zich te laten registreren. Daarmee geven we een prikkel, want er zijn genoeg vakmensen die beschikken over voldoende kennis en kunde, maar de laatste stap tot certificatie of registratie zetten ze maar zelden. Daarmee doen zij zichzelf en (potentiële) opdrachtgevers tekort. Een certificaat of registratie in het Restauratoren Register vormt de bevestiging van de restauratiekwaliteit. Wij, daarin gesteund door Natuurmonumenten, willen bijdragen aan de bewustwording daarvan”.
Kijk hier voor meer informatie over de restauratie van Jachtslot Mookerheide. In vlogs vertelt boswachter Ellen Luijks over het grote aantal restauratieopgaven.