Het openbaar ministerie heeft een metaaldetectoramateur uit het Gelderse Heumen bestraft voor illegale opgraving van een graf uit de IJzertijd. Buitengewoon opsporingsambtenaren van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed werden voor het strafrechtelijk onderzoek ingezet.
Kuil van 60 centimeter
In de zomer van 2018 was een metaaldetectoramateur in de omgeving van Heumen (vlakbij Nijmegen) op zoek naar overblijfselen uit de Tweede Wereldoorlog. Hij vond een in elkaar gewrongen kluwen van ijzer en brons. Om dit uit de grond te krijgen groef hij een kuil van circa 60 centimeter diep.
Omdat de man geen idee had waar het metaal van was vroeg hij advies aan een bekende. Vanaf daar zong het in het Nijmeegse rond dat er iets bijzonders gevonden was. Want het ging om onderdelen van een strijdwagen uit de IJzertijd.
Deze oorspronkelijk grotendeels houten wagen was meegegeven op de brandstapel van een dode. Na afloop was het overgebleven metaal in elkaar gedrukt en samen met een urn begraven. Het bleek het vierde wagengraf uit de IJzertijd dat in Nederland is aangetroffen.
Misdrijf
De vondsten kwamen in handen van de overheid. Daardoor konden ze vakkundig worden geconserveerd. In 2020 werd de archeologische ontdekking aan publiek gepresenteerd. Gevolg: veel aandacht in regionale en landelijke media.
Maar de opgraving van het metaal was illegaal. Het doen van archeologische opgravingen zonder certificaat is een misdrijf. In grote delen van Nederland geldt wel een uitzondering voor opgravingen met behulp van een metaaldetector, maar alleen als niet dieper gegraven wordt dan 30 centimeter. Wie zich daar niet aan houdt riskeert twee jaar gevangenisstraf, een taakstraf of een boete van maximaal 22.500 euro.
Onderzoek
In het geval van het Heumense wagengraf is door de ondeskundige berging archeologische informatie verloren gegaan. Dat kan niet worden hersteld, weten deskundigen.
Zodra de zaak aan het licht kwam is daarom een strafrechtelijk onderzoek van de grond getild, uitgevoerd door buitengewoon opsporingsambtenaren van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed. Maar het blijkt niet eenvoudig om een illegale opgraving waar verder niemand bij is geweest te bewijzen.
Tijdens de presentatie van de vondsten in 2020 was het opsporingsonderzoek dan ook nog in volle gang. Uiteindelijk is het gelukt de dader vast te stellen.
Strafbeschikking
Inmiddels zijn er jaren verstreken. Dat tijdsbestek heeft een rol gespeeld bij de hoogte van de straf, die mild is uitgevallen: in mei 2023 heeft het openbaar ministerie door middel van een strafbeschikking een boete van 250 euro opgelegd.
Daarmee is aangetoond dat overschrijding van de maximale diepte van 30 centimeter tot een straf en een strafblad kan leiden, zelfs wanneer het misdrijf niet op heterdaad is geconstateerd.
Foto: Ritueel vernietigde bronzen situla met reconstructietekening uit het wagengraf van Heumen (foto Restaura).