Archeologen hebben bij de renovatie van Het Binnenhof te Den Haag in de Volle Raadzaal van de Raad van State een kademuur uit de late 13e of vroege 14e eeuw en een kelder uit late 16e eeuw of vroege 17e eeuw aangetroffen. De vondsten dragen bij aan nieuwe kennis over de ontwikkeling van het regeringscentrum door de eeuwen heen.
De grootscheepse renovatie in het hart van de parlementaire democratie, die jaren in beslag neemt, opent deuren naar het verleden. Andjelko Pavlović van de afdeling archeologie van de gemeente Den Haag en zijn collega’s hebben ter plaatse al meer dan 100.000 vondsten gedaan.
Nieuw inzicht
Volgens Pavlovic geeft de kademuur nieuw inzicht in de oudste ontwikkeling van het Binnenhofcomplex. Zij is opgetrokken tegen een fundering van grote bakstenen (kloostermoppen) die deel heeft uitgemaakt van een poort- of toegangspartij ter hoogte van de huidige Stadhouderspoort en Mauritstoren.
De kademuur zelf is eveneens van kloostermoppen, maar er zijn ook kleinere bakstenen in verwerkt die wijzen op latere reparaties. De muur moet onderdeel zijn geweest van een gracht die vermoedelijk in de loop van de 16e eeuw is gedempt. De gracht is richting het Buitenhof verplaatst. Dat gebeurde vlak voor de nieuwe bouwactiviteiten in het Stadhouderlijk kwartier, waartoe de grote kelder behoort.
De kademuur is diep gefundeerd (circa 3,60 meter) en wordt naar onderen toe breder. De totale tot nu waargenomen lengte is circa 25 meter en is over de hele lengte van de uitgegraven Volle Raadzaal zichtbaar.
Kelder
De toegang van de kelder (binnenmaten 4,80 meter bij ruim 7 meter) wordt gevormd door een trap van gele ijsselstenen en de vloer is van rode ongeglazuurde vloertegels. Pavlovic: “Dat de kelder er zat, wisten we van tekeningen. Maar dat de trap er zo goed uit ziet, is opmerkelijk. De kelder is waarschijnlijk niet lang gebruikt. Ik vermoed dat die vrij snel is dichtgegooid omdat er scheuren in de muur kwamen”. De kelder, bedoeld om voedsel te bewaren, lag onder een keuken voor de Stadhouderlijke vertrekken.
Onderzoeksfase
Het archeologische onderzoek behoort tot de onderzoeksfase van de Binnenhofrenovatie. In het door alle Europese lidstaten ondertekende Verdrag van Valetta (1992), dat beoogt cultureel erfgoed onder de grond beter te beschermen, is bepaald dat de verstoorder van de bodem archeologisch onderzoek dient te laten verrichten en de uitwerking moet betalen. Bij de Binnenhofrenovatie wordt de bodem overal ingrijpend verstoord.
Reden waarom het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) de dienst archeologie van de gemeente Den Haag heeft gevraagd bij alle bodemwerkzaamheden onderzoek te doen. Archeologische resten moeten worden veiliggesteld. Het RVB werkt in dat verband nauw samen met de afdeling Monumentenzorg van de gemeente Den Haag en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).
Historische waarde
De renovatie van het Binnenhof zorgt voor behoud van 800 jaar cultureel erfgoed. De gebouwen zijn van grote historische waarde en een icoon van de geschiedenis van Holland en het latere Nederland.
Dat geldt ook voor oude resten onder de grond. Het ‘bodemarchief’ bevat sporen en resten uit alle fasen van de geschiedenis, die teruggaat tot de 13e eeuw. Op diepere niveaus kunnen ook archeologische lagen en restanten uit de late prehistorie (bronstijd/ijzertijd), Romeinse tijd en vroege middeleeuwen aanwezig zijn.
Prehistorie
Archeoloog Pavlovic hoopt op sporen uit de prehistorie. “Bij de Grote Kerk, niet ver van het Binnenhof, hebben we bijvoorbeeld een akker uit de ijzertijd aangetroffen, circa 450 voor Christus. Je kunt de akker herkennen aan krassen in de grond waar ze met een primitieve ploeg hebben gewerkt. Ook hoop ik resten te vinden van de boerderij die er stond voordat de Ridderzaal werd gebouwd. Graaf Willem II kocht rond 1225 de boerderij van ene vrouwe Meilendis uit Wassenaar”.
Nog jaren bezig
Pavlovic verwacht ook na de renovatie van het regeringscentrum met zijn collega’s nog jaren bezig te zijn met de uitwerking van de vondsten. “Ik stel me voor dat je na afloop van ons werk met een VR-bril door het Binnenhof kunt lopen en daarbij alle archeologische sporen en informatie kunt zien”.
Foto: Archeoloog Andjelko Pavlović op de keldertrap in de Volle Raadzaal (foto RVB, Arenda Oomen).