Het Werelderfgoedcomité van VN-organisatie UNESCO, in vergadering bijeen in Fuzhou (China), heeft de Koloniën van Weldadigheid en de Hollandse Waterlinies op de Werelderfgoedlijst geplaatst.
Laatstgenoemde inschrijving is een uitbreiding van de Stelling van Amsterdam met de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Beide verdedigingslinies gaan verder onder de naam Hollandse Waterlinies.
Eerder dit jaar adviseerde ICOMOS het Werelderfgoedcomité om het dossier terug te verwijzen, zodat Nederland het verder kon verbeteren. Het comité koos er echter voor dat advies niet op te volgen en de Hollandse Waterlinies direct in te schrijven.
De laatste keer dat Nederland er Werelderfgoed bij kreeg was in 2014 met de inschrijving van de Van Nellefabriek in Rotterdam
Koloniën van Weldadigheid
Nederland kandideerde de Koloniën van Weldadigheid samen met België. In Nederland gaat het om Veenhuizen, Frederiksoord en Wilhelminaoord (Drenthe), in Vlaanderen om de Wortel-Kolonie.
Vanaf 1818 stichtte de Maatschappij van Weldadigheid kolonies in onontgonnen gebieden in het toenmalige Nederlandse Koninkrijk. Ze werden ook wel pauperkolonies genoemd. Doel was de armen in de steden betere vooruitzichten te geven door ze werk op het platteland aan te bieden en zelfvoorzienend te maken. De Koloniën van Weldadigheid waren een sociaal experiment, dat door middel van structuur, dwang en tucht de samenleving wilde verbeteren.
Kathleen Ferrier, voorzitter van de Nederlandse UNESCO Commissie, is verheugd over het besluit van het Werelderfgoedcomité. “Door in de Koloniën werk, gezondheidszorg en onderwijs aan te bieden konden mensen zich onttrekken aan zeer armoedige omstandigheden. Het gedachtegoed dat eraan ten grondslag ligt is van grote invloed geweest op de ontwikkeling van het sociale stelsel in Nederland, maar ook daarbuiten. Men wilde mensen niet afhankelijk maken van hulp en liefdadigheid, maar zelfredzaamheid bevorderen. Die visie zien we terug in het Nederlands beleid op het gebied van internationale samenwerking”.
Ook Boris van der Ham, voorzitter van de Stichting Werelderfgoed Nederland, toont zich enthousiast. “Hoe helpen we mensen in grote armoede verder? Dat was het idee in de 19e eeuw bij het opzetten van de Koloniën van Weldadigheid. Ongeveer een miljoen Belgen en Nederlanders stammen af van mensen die in de Koloniën van Weldadigheid hebben gewoond. Hoewel dit idealistisch opgezet plan destijds niet het gewenste resultaat had, is het een belangrijke plek in onze én de wereldgeschiedenis”.
Wortel-Kolonie
Na de Europa Nostra Grand Prix Award in 2014, de ‘Sustainable Tourisme Award’ in 2018, de European Landscape Award Alliance in 2019 en het Europees Erfgoedlabel in 2020, sleept de Wortel-Kolonie in België de 5e erkenning in de wacht.
Burgemeester Marc Van Aperen van Hoogstraten spreekt van ‘ongelofelijk nieuws’. “We zijn enorm vereerd dat de Wortel-Kolonie – samen met drie Nederlandse Koloniën – erkend is als Werelderfgoed. Bovendien is dit in Vlaanderen het eerste cultureel landschap met dit kwaliteitslabel. De term cultureel landschap duidt op de verwevenheid en het samenspel van mens en natuur in het landschap. Het bijzondere verhaal van de landlopers en deze prachtige landschappen moeten we bij het brede publiek bekend maken”.
Ook Kathleen Helsen en Jan De Haes, covoorzitters van het Kempens Landschap en gedeputeerden van de provincie Antwerpen delen in de geestdrift: “De erkenning is de kers op de taart van de jarenlange transnationale en seriële inspanningen en samenwerking. Twee landen, vier provincies, acht lokale besturen, de Stichting Kempens Landschap, het agentschap Onroerend Erfgoed, het Agentschap Natuur en Bos, de Vlaamse Landmaatschappij en tal van andere partners hebben het dossier van onderuit opgebouwd. Als Vlaamse Site holder voor UNESCO gaat het Kempens Landschap een nieuwe periode tegemoet, die zich afspeelt op een hoger niveau”.
Toonbeeld van integratie
Vlaams minister Matthias Diependaele, onder andere bevoegd voor onroerend erfgoed, noemt de Wortel-Kolonie een toonbeeld van de integratie tussen natuur en cultuur.
“Samenwerkingen en een gedeelde visie hebben gezorgd voor een prachtig stuk erfgoed dat voortaan ook wereldwijd erkenning geniet. Het beloont ons niet alleen voor de geleverde inspanningen. Het zet ons er ook toe aan om de zorg voor en de bescherming van dergelijke uitzonderlijke landschappen te blijven ondersteunen”.
Hollandse Waterlinies
De Hollandse Waterlinies vormen een verdedigingssysteem dat zich uitstrekt over 200 kilometer. Het systeem, gebouwd tussen 1815 en 1940, bestaat uit een netwerk van 96 forten, dijken, sluizen, gemalen, kanalen en inundatiepolders. Nergens elders ter wereld is een waterverdedigingslinie van deze omvang te vinden, in zo goed bewaarde toestand.
Voorvrouw Ferrier van de Nederlandse UNESCO-commissie noemt de inschrijving ‘een prachtig moment voor ons land’. “Het is een geweldige prestatie van alle betrokkenen. We mogen trots zijn op deze erkenning. Maar zij verplicht ons er heel goed voor te zorgen. Door de inschrijving heeft Nederland zich daar internationaal aan gecommitteerd”.
Volgens voorzitter Boris van der Ham van de Stichting Werelderfgoed Nederland maakt de uitbreiding het verhaal van de Waterlinies compleet. “Het betreft een volledig doordacht verdedigingssysteem door het gebruik van water. Uniek in de hele wereld en daarom staat dit erfgoed terecht als één Werelderfgoed op de lijst”.
Drie nominaties
Nederland heeft, al dan niet samen met andere landen, bij het Werelderfgoedcomité van UNESCO in totaal drie nieuwe erfgoedsites ingediend die besproken worden.
Naast de Hollandse Waterlinies, een uitbreiding van werelderfgoedsite de Stelling van Amsterdam, en de Koloniën van Weldadigheid, genomineerd met België, gaat het om de Neder-Germaanse Limes, gekandideerd samen met Duitsland. Over de laatste voordracht wordt op korte termijn een besluit verwacht.
UNESCO
De UNESCO, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, is opgericht in 1945. Doel van de gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties is het waarborgen van vrede en veiligheid door het bevorderen van samenwerking tussen lidstaten op het gebied van onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie.
Door middel van activiteiten binnen de domeinen streeft UNESCO naar de ontwikkeling van universele waarden en verbetering van de leefomstandigheden van alle mensen ter wereld. Lidstaten bepalen de koers. Op het ogenblik zijn 193 landen lid. Verder kent UNESCO 11 geassocieerde leden waaronder Curaçao, Aruba en Sint Maarten. Aan het hoofd van de organisatie staat directeur-generaal Audrey Azouley.
Foto: Koloniewoning in Frederiksoord rond 1930.