De vogelkooi in het Provinciaal Groendomein Rivierenhof in het Antwerpse stadsdistrict Deurne is officieel geopend. Het paviljoen werd gerenoveerd om erfgoedkippen te houden. Er is een nieuwe uitloopzone en het dak en de vloer zijn hersteld. De vogelkooi werd opgeknapt ter ere van het 100-jarig bestaan van het Rivierenhof.
Gedeputeerde Mireille Colson (Recreatie- en Groendomeinen) en directeur Peter Verdyck rolden de rode loper uit voor de nieuwe bewoners. Daar zitten het Kempens hoen, de Antwerpse baardkriel, de Ronquières kalkoen en de Mechelse kalkoenkop bij. Onder luid gekakel verlieten zij hun nieuwe verblijfplaats langs de charmante historische luikjes.
Paviljoen
De huidige volière achter de parkvilla werd in 1922 gebouwd als pluimveepaviljoen bij de toenmalige landbouwhuishoudschool voor meisjes. De parkvilla was ooit ingericht als landbouw- en huishoudschool, nu is zij infopunt Domeinwacht.
In de tuin verrees de blauwwitte vogelkooi waar de 23 meisjes pluimvee leerden houden. Het gebouwtje in eclectische stijl is na 100 jaar nagenoeg ongewijzigd. De uitloopzone, die verschillende vormen heeft gekend, was tot voor kort verdwenen. Binnen zijn zes verschillende hokken om erfgoedkippen te houden en kweken.
Gedeputeerde Colson: “Ter gelegenheid van 100 jaar Rivierenhof krijgt het paviljoen zijn oorspronkelijke functie terug: er is een nieuwe kooi rond het gebouw gezet zodat kleurrijke erfgoedhoenders er weer kunnen pronken, net als vroeger”.
Geschikt plekje
Volgens directeur Verdyck krijgen erfgoedrassen zoals het Kempens hoen, de Antwerpse baardkriel en de Mechelse kalkoenkop met deze ingreep een zeer geschikt plekje.
“Er zal ook ruimte zijn voor Ronquières kalkoenen en een van de rennen wordt voorbehouden voor kuikens. Als er geen kuikens zijn, krijgen de andere pluimveerassen toegang tot deze ruimte”.
De nieuwe omheining is sober maar degelijk, in de stijl van een eerdere uitvoering en met bedrading die op andere plaatsen in het park terugkomt. Daardoor blijft het gebouw domineren, wat vroeger niet altijd het geval was. De uitloopzone wordt afgedekt met een net. Rondom wordt voldoende beton en draadwerk ingegraven om roofdieren uit het hok te weren. Bezoekers kunnen de bewoners van de vogelkooi dagelijks bewonderen tijdens openingsuren van het park.
Historie
In 1922 werd de bouw van een pittoresk pluimveepaviljoen aanbesteed aan de aannemers Gebr. Stevens uit Merksem. De werkzaamheden liepen echter ferme vertraging op en zijn pas in 1924 voltooid.
Het ontwerp van de ‘vogelkooi’, zoals het paviljoen al snel werd genoemd, is van Pol Berger. De kooi was ook bij parkbezoekers een succes. Die hielden vooral van de kleurrijke pauwen in de hokken.
In 1932 is de oorspronkelijke kooi vervangen door een hoog exemplaar met pauwen, goud- en zilverfazanten, kalkoenen en duiven. Maar dat bleek geen succes: de vogels zaten liefst bovenaan en er werd stevig gevochten tussen pauwen die er een territorium wilden verdedigen.
In 1952 werd dit hok dan ook weer vervangen door een lagere kooi, die meer aansloot bij het oorspronkelijke concept. Als er in het park een zieke uil of roofvogel werd gevonden of gevangen, dan belandde die – tenminste tijdelijk – ook in de kooien met de pauwen en ander pluimvee. Het ‘pauwenhok’, zoals iedereen de kooi noemde, bleef een favoriete plek van parkbezoekers tot in 1986. Daarna gingen de hokken tegen de vlakte: het overgebleven pluimvee kreeg een plek op de kinderboerderij.
Het gebouwtje dat in het midden van de kooien stond bleef overeind. Het heeft een tijd dienstgedaan als educatief museum over vogels en stond vervolgens jaren leeg.
Leven in de brouwerij
In de vogelkooi woonden sinds 1986 geen dieren meer. Met de komst van de Ronquières kalkoenen, de Mechelse kalkoenkop, de Antwerpse baardkriel en het Kempens hoen is er weer leven in de brouwerij. De rassen behoren tot levend erfgoed, oude streekeigen rassen van neerhof- en landbouwdieren in België.
- Ronquières kalkoenen hebben een blauwachtige kop en bleke poten. Ze bestaan in verschillende kleuren. Het ras komt uit Henegouwen en was bijna volledig uitgestorven;
- De Mechelse kalkoenkop lijkt erg op het Mechelse hoen, maar is toch anders. De kam op hun kop staat niet rechtop. Onder de snavel hebben ze een keelwam. Hierdoor lijkt hun kop een beetje op die van een kalkoen;
- Antwerpse baardkrielen zijn klein, maar ze hebben een grootse uitstraling. Dat komt door hun rechte houding en hun mooie kleuren. Er bestaan meer dan 25 verschillende kleuren en er komen nog regelmatig nieuwe kleuren bij;
- Kempense hoenders of Campines hebben een specifieke vedertekening en leggen behoorlijk wat eieren. Het ras woonde tot begin 20e eeuw op boerderijen in de Kempen waarna het verdween in Vlaanderen. Rond 1900 kruisten Engelse kwekers dit oude ras met andere rassen. Resultaat is de moderne Campine, het Kempens hoen 2.0. Sinds 2013 lopen er weer Campines rond in de Kempen, en nu dus ook in het Rivierenhof.
Enthousiast
Jan Martens van Steunpunt Levend Erfgoed is enthousiast: “De restauratie en herbestemming van de vogelkooi, waarbij teruggegrepen wordt naar haar oorspronkelijk doel, het huisvesten van hoenders, is een schoolvoorbeeld van hoe onroerend erfgoed en levend erfgoed gekoppeld kunnen worden. In dit geval is één plus één dus drie. We hopen dat het in heel Vlaanderen veel navolging krijgt”.
De vogelkooi is in het Rivierenhof overigens niet de enige plek met levend erfgoed. De kinderboerderij draagt sinds 2019 het kwaliteitslabel ‘Levend ErfgoedHof’ van Steunpunt Levend Erfgoed. Zij werkt actief mee aan het in stand houden van streekeigen landbouw- en neerhofdieren. Zo zijn er onder andere een Belgisch trekpaard, een Kempens rund, een kudde Kempense schapen, een toom Mechelse hoenders, Antwerpse Smierels en Rode Ardenner kalkoenen te vinden.
Foto: Gedeputeerde Mireille Colson en directeur Peter Verdyck openen de luikjes voor de Ronquières kalkoenen aan de vogelkooi in het Provinciaal Groendomein Rivierenhof (foto provincie Antwerpen).