Van wie is het (platte)land? Die vraag staat centraal in een grote publieks- en tentoonstellingsmanifestatie in Rijksmuseum Twenthe, die in september begint. Met de manifestatie, getiteld Terra Libera (‘het vrije land’), haakt het museum in Enschede aan bij een van de meest urgente maatschappelijke vraagstukken van dit moment: de omgang met en toekomst van het landelijk gebied.
Terra Libera omvat drie tentoonstellingen en een uitgebreid activiteitenprogramma. Daarnaast heeft het museum vier kunstenaars uitgenodigd om artistiek onderzoek te doen naar onderwerpen die spelen in het landelijk gebied van Twente.
Ontwikkelingen
In 2035 telt Nederland naar verwachting 19 miljoen inwoners. Er moeten de komende tien jaar meer dan een miljoen huizen worden gebouwd en in 2030 dient de CO2-uitstoot met 55 procent te zijn gereduceerd.
Terwijl we onze weilanden vol zetten met zonneparken moeten we extensiever gaan boeren en meer ruimte creëren voor natuur. De spanning die voortkomt uit deze ontwikkelingen heeft alles te maken met de manier waarop we met onze – schaarse – grond omgaan. Daarmee komen op het platteland veel van de grote vraagstukken van nu samen.
Toekomst en verleden
Wat betekenen deze ontwikkelingen voor het landelijk gebied? Hoe ziet de toekomst van het platteland eruit en welke belangen laten we het zwaarst wegen? Gaan we bouwen, boeren of land teruggeven aan de natuur?
Of moeten we eerst uitzoomen en kijken hoe we in de situatie zijn beland waarin we kampen met al deze problemen? Waarom hebben wij eeuwenlang gehandeld zoals we hebben gehandeld? Omdat wij denken dat het land van ons is? Maar van wie is het land eigenlijk?
Exposities en publieksprogramma
Met de manifestatie Terra Libera wil Rijksmuseum Twenthe via de kunst naar deze vragen kijken. In de gelijknamige hoofdtentoonstelling Terra Libera verkent het museum aan de hand van kunstwerken vanaf de late middeleeuwen tot heden hoe we door de eeuwen heen naar het land hebben gekeken en hoe we ons het land hebben eigengemaakt en gecultiveerd.
Een tweede expositie met focus op mediakunst draait om grondstoffenwinning. De derde tentoonstelling, een samenwerking met Fotomanifestatie Enschede, toont twee fotoseries over thema’s als grondstofwinning en landgebruik.
Daarnaast bestaat Terra Libera uit een uitgebreid publieksprogramma waarin samen met kunstenaars, instellingen en inwoners van Oost-Nederland vragen worden verkend over voedselproductie, energietransitie en de relatie met het landschap.
Artistiek onderzoek
Tenslotte heeft het Rijksmuseum Twenthe in samenwerking met het Lectoraat Theorie in de Kunsten van ArtEZ Academie vier kunstenaars uitgenodigd om artistiek onderzoek te doen in het landelijk gebied van Twente.
Tanja Engelberts (1987), Wapke Feenstra (1959), Jonas Staal (1981) en Budhaditya Chattopadhyay (1975) bestuderen ieder een actueel thema vanuit hun eigen artistieke praktijk. De resultaten worden later deze zomer gedeeld. De manifestatie Terra Libera. Van wie is het (platte)land? loopt van 8 september 2023 tot en met 28 januari 2024.
Foto: Jacob van Strij, Weidelandschap met vee, 18e eeuw (collectie Rijksmuseum Twenthe).