Het Maritime Observatory gaat belangrijke maritieme erfgoedlocaties in de Waddenzee en de Noordzee monitoren. Dit in opdracht van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), beide onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
Het in het Verenigd Koninkrijk gevestigde Maritime Observatory (MO) gebruikt satelliettechnologie, kunstmatige intelligentie en lokale inlichtingenbronnen om twaalf scheepswrakken, daterend uit de 15e tot de 20e eeuw, in de Nederlandse territoriale wateren te bewaken.
Eerder is soortgelijk werk elders gedaan. In 2019 werden, als onderdeel van het programma Maritiem Erfgoed Internationaal van de RCE, zeven Nederlandse scheepswrakken in binnenlandse wateren, België, het Verenigd Koninkrijk en Maleisië gemonitord.
Bescherming onderwater erfgoed
Het MO gebruikt de steeds uitgebreidere mogelijkheden van de commerciële satellietsector om een hub te creëren waarbinnen het toezicht kan houden op het maritieme en mariene domein.
De informatie die het MO verzamelt wordt gedeeld met relevante stakeholders (waaronder overheidsinstanties) om zo wraklocaties te kunnen beschermen en illegale activiteiten op zee te ontmoedigen. Het Maritime Observatory combineert archeologische expertise en specialistische kennis met geavanceerde technologieën. Dit maakt effectieve monitoring, handhaving en naleving van de wetten voor de bescherming van maritieme erfgoedlocaties mogelijk en zorgt ervoor dat relevante informatie met de bevoegde autoriteiten gedeeld wordt.
Door de samenwerking met het MO wil de Nederlandse overheid voorkomen dat de wrakken geplunderd worden omwille van hun waardevolle of archeologische voorwerpen of metalen. Ook wil zij toezicht houden op elk wrak waarbij, als gevolg van menselijk handelen, een milieuprobleem zou kunnen optreden door aanwezige olie of munitie.
Doel van het project is de wrakken te bewaken en om beter te begrijpen welke locaties gevaar lopen, en op welke manier ze worden bedreigd. Dit wordt van essentieel belang geacht omdat het de Inspectie, de RCE en andere instanties in staat stelt tijdig maatregelen te nemen en samen te werken aan de bescherming van deze kwetsbare erfgoedlocaties.
Internationale samenwerking
Het Maritime Observatory is een samenwerkingsverband tussen Maritime Archaeology Sea Trust (MAST) en OceanMind.
MAST, wereldwijd deskundige op het gebied van onderzees maritiem erfgoed, heeft zijn krachten gebundeld met OceanMind, een non-profitorganisatie die de groeiende mogelijkheden van de ruimtevaartsector benut om toezicht te houden op menselijke activiteiten op de oceanen.
Volgens Jessica Berry, ceo van MAST mogen maritiem erfgoed en het mariene milieu niet los worden gezien van bredere kwesties op het gebied van maritieme veiligheid. “Dit uitdagende project zal de Nederlandse Inspectie verder helpen om menselijke activiteiten op deze locaties beter te begrijpen en, waar nodig, de juiste handhavingsacties te ondernemen”.
Maritiem archeoloog Martijn Manders van de RCE zegt blij te zijn, dat de samenwerking met de Inspectie voor de bescherming van het onderwatererfgoed is opgezet. “Dit bouwt voort op het werk dat tussen 2019 en 2021 in samenwerking met het Maritime Observatory is uitgevoerd. Het is belangrijk om bruikbare informatie over menselijke activiteiten op deze cultureel belangrijke onderzeese locaties te blijven verstrekken, zodat we dit erfgoed kunnen beschermen”, aldus Manders.
Foto: Een duiker onderzoekt het wrak van het schip de Rooswijk (foto Michael Pitts).