Deze maand (juli 2022) worden in Nederland vier nieuwe vormen van immaterieel erfgoed bijgeschreven in de nationale Inventaris Immaterieel Erfgoed: kermiscultuur, beugelen, aaisykjen en het repareren van overnaads gebouwde houten vletten.
Betrokken gemeenschappen zijn actief in het doorgeven van hun erfgoed. Met de nieuwe bijschrijvingen gaat het totale aantal richting de 200.
Kermiscultuur
De geschiedenis van kermis voert ver terug. Kermismensen hebben een eigen manier van leven. Vaak zitten families generaties lang in het vak en willen zij dat ook hun kinderen de activiteiten voortzetten.
Bij de kermis zijn de werkzaamheden seizoensgebonden en is sprake van een traditionele verdeling tussen man en vrouw. Nadat in de winter de verpachtingen en het onderhoud aan attracties hebben plaats gevonden begint rond Pasen het echte ‘seizoen’. Men reist naar verschillende steden en dorpen en zet daar de woon- en slaapwagens neer waarna de attracties opgebouwd en aangesloten worden op een mobiel stroomnet. Na afloop trekt het gezelschap verder naar de volgende plaats.
Beugelen
Volkssport beugelen wordt al sinds het jaar 1600 beoefend. Het spel wordt gespeeld met vier ballen die door een ring op de beugelbaan gespeeld moeten worden. De massieve ballen zijn ongeveer 20 centimeter in diameter en circa 4,5 kilo zwaar; ze worden weggeduwd met een houten ‘schuifschepje’.
Het spel wordt om en om per speler/team beoefend waarbij bij elke volgende speelbeurt de bal gespeeld wordt vanaf de plaats waar deze de vorige beurt is blijven liggen. Wie als eerste 30 punten weet te behalen is winnaar. Naast georganiseerde competities in teamverband (het grootste deel), wordt het spel recreatief gespeeld.
Aaisykjen
Ieder voorjaar zoeken enthousiaste veldmensen naar de eerste kievitseieren van Nederland, Fryslân en de Friese gemeentes. Het is een overblijfsel van de oude traditie van het rapen van kievitseieren.
Dit rapen is vandaag de dag verboden en de traditie heeft zich aangepast waarbij het accent nu ligt op het zoeken en daarna beschermen van de nesten. Onderdelen van de oorspronkelijke traditie zijn wel blijven bestaan. Zo worden de vinders van de eerste eieren nog altijd gehuldigd door de Commissaris van de Koning of de burgemeester.
Aaisykjen wordt tegenwoordig ten gunste van de weidevogels ingezet: eieren en kuikens van de vogels worden in Fryslân gezocht, beschermd en geteld door 3.500 vrijwilligers van de Friese Vogelwachtersbond.
Reparatie overnaads gebouwde houten vletten
NJV de Haven, vereniging voor Waterscouts, vaart sinds haar oprichting in de jaren ’50 van de vorige eeuw met houten vletten. Daartoe is regelmatig groot onderhoud nodig.
Dit werk wordt al bijna 30 jaar door vrijwilligers en jeugdleden uitgevoerd. Zij verrichten tal van werkzaamheden aan de vloot van overnaads gebouwde houten vletten waaronder het stomen en buigen van spanten en het schaven en klinken van gangen. Alle toegepaste technieken en materialen zijn traditioneel en worden met voornamelijk handgereedschap uitgevoerd.
Inventaris Immaterieel Erfgoed
De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bestaat uit levend en dynamisch erfgoed dat van generatie op generatie wordt doorgegeven en nooit in strijd is met de wet of de mensenrechten. Beoefenaars bepalen zelf wat hun erfgoed is.
Bijschrijving houdt dan ook niet in dat professionals het erfgoed goedkeuren of dat UNESCO het beschermt. Het betekent dat er een gemeenschap is die zich verbonden voelt met het erfgoed en zich daarom actief inzet voor het doorgeven ervan.
De samenstelling van de Inventaris Immaterieel Erfgoed wordt gecoördineerd door het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland in Arnhem. In 2012 ondertekende de regering het UNESCO Verdrag inzake de Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het inventariseren van immaterieel erfgoed is een van de daarmee samenhangende verplichtingen. Beoefenaars van immaterieel erfgoed kunnen hun erfgoed zelf aanmelden.
Foto: Kermismis (foto Immaterieel Erfgoed).