Nederlandse en Engelse maritiem archeologen hebben objecten in het scheepswrak van de Klein Hollandia (1653-1672) forensisch gemarkeerd. De nieuwe techniek betekent een stap vooruit in het beschermen van belangrijke historische wrakken. Door de markering zijn de scheepsonderdelen traceerbaar als ze worden ontvreemd.
Na de roof van de drie Nederlandse oorlogsschepen Hr.Ms. De Ruyter, Hr.Ms. Java en Hr.Ms. Kortenaer uit de Javazee, is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) begonnen met het ontwikkelen van de techniek forensic marking. Dat doet zij met partners Historic England en MSDS Marine.
Het wrak van de Klein Hollandia wordt al langer onderzocht in samenwerking met de Nautical Archaeology Society (NAS). Doel is om een keten van sluitende bewijslast te verzamelen die bruikbaar is voor rechtspraak. Om dat te bewerkstelligen zijn ook andere aanvullende methoden in ontwikkeling, waarbij de RCE bijvoorbeeld ook met de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst samenwerkt.
Nachtmerrie voor overtreders
Mochten derden onderdelen van gemarkeerde schepen meenemen, zullen die traceerbaar zijn. Want het materiaal waarmee de objecten worden gemarkeerd, blijft ook na spoelen aanwezig en verspreidt zich zelfs over de mensen die het object hanteren en al het overige dat in aanraking komt met de naar boven gehaalde voorwerpen.
Een nachtmerrie dus voor overtreders. Bij ontdekking kan het materiaal worden uitgelezen, zodat precies kan worden vastgesteld van welk wrak het object afkomstig is. Deze markers zijn getest op milieuverontreiniging en toepasbaarheid in de natuur.
Volgens Martijn Manders, coördinator Internationaal Maritiem Erfgoed bij de RCE, is de techniek een belangrijke stap voorwaarts ter bescherming van cultureel erfgoed onderwater. “We doen dit omdat we in sommige gevallen erfgoed op de bodem willen laten liggen, zodat anderen ervan kunnen genieten, of zelfs emotioneel kunnen binden. Denk aan kanonnen op scheepswrakken die vaak door sportduikers worden bezocht, maar ook aan oorlogsgraven op zee die we zoveel mogelijk met rust willen laten”.
Belang bescherming scheepswrakken
Met maritiem archeologisch en cultuurhistorisch onderzoek naar wrakken zoals de Klein Hollandia komen naast tastbare resten ook verhalen boven water. Dat levert waardevolle kennis en belangrijke inzichten op over momenten in de gedeelde maritieme geschiedenis van Nederland en andere landen.
Zonder verantwoord beheer verdwijnen wrakken zoals deze, en opgraven is niet altijd een optie. Het Verenigd Koninkrijk en Nederland werken daarom nauw samen om hun gedeelde maritieme erfgoed te behouden.
Nader onderzoek Klein Hollandia
De Klein Hollandia was een 17e-eeuws Nederlands oorlogsschip dat na een aanval door de Engelsen in maart 1672 in het Kanaal zonk. Deze aanval was de directe aanleiding voor de derde Nederlandse-Engelse oorlog (1672-1674). In 2019 is het wrak ontdekt en begin dit jaar kon na jarenlang gezamenlijk onderzoek de identiteit worden vastgesteld.
Naast forensisch markeren van het wrak, heeft het team maritiem archeologen in september verder onderzoek verricht, onder andere naar de constructie van het schip. Dit omdat een eerdere studie had uitgewezen dat de wanden extra dik betimmerd zijn: naast een dubbele eikenhouten buitenbeplanking zijn twee lagen naaldhout daar weer bovenop aangetroffen.
Manders: “We weten vrij weinig van de 17e eeuwse Nederlandse scheepsbouw, en daarom kan de Klein Hollandia ons veel vertellen. Was deze dubbele belaging bijvoorbeeld gebruikelijk bij oorlogsschepen? Of was zij aangebracht omdat het in 1672 al een oud schip was dat al veel had meegemaakt?”
Meer informatie over de Klein Hollandia is te vinden via MaSS en de pagina over maritiem erfgoed.
Foto: Duikers plaatsen het materiaal op onderdelen van de Klein Hollandia (foto MSDS Marine/Martin Davies).