De uitvoering van erfgoedtaken in de fysieke leefomgeving staat bij gemeenten en provincies onder druk. Daarom begint het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW), in samenwerking met het Interprovinciaal Overleg en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het programma Erfgoed en Overheid. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is nauw betrokken.
Gemeenten en provincies spelen een centrale rol bij de zorg voor het erfgoed. Zij vervullen diverse (wettelijke) taken rond archeologie, gebouwd erfgoed en cultuurlandschappen. De capaciteit en deskundigheid die zij daarvoor beschikbaar hebben, staat echter onder druk.
Dat is zorgwekkend gezien de grote, urgente ruimtelijke opgaven waar Nederland voor staat, zoals het bouwen van voldoende woningen en de energietransitie. Erfgoed moet een volwaardige rol spelen in die ruimtelijke opgaven, heet het. Gemeenten en provincies hebben daarom behoefte aan versterking van hun capaciteit en kennis.
Inventarisatie
Uit verkennende gesprekken met gemeenten, provincies, en landelijke erfgoedkoepels is gebleken dat meer inzicht nodig is in de concrete aandachts- en knelpunten, voordat verdere verbeteracties kunnen worden ingezet. Het programma richt zich daarom in eerste instantie op inventarisatie.
In het tweede kwartaal van 2024 wordt in elke provincie een bijeenkomst gehouden. Gemeenten en de provincie gaan dan in gesprek over hun zorgen, de knel- en verbeterpunten die men ziet, wat er goed gaat en wat er van elkaar kan worden geleerd.
De samenkomsten zijn bedoeld voor iedereen die een rol speelt in de wettelijke taken voor erfgoedzorg in gemeenten of provincies. Denk aan bestuurders en ambtenaren, maar ook aan medewerkers van partijen die ter ondersteuning worden ingezet, zoals een omgevingsdienst of (vaste) externe adviseurs.
De inventarisatie richt zich uitdrukkelijk niet alleen op erfgoeddeskundigen. Ook de inzichten van stedenbouwkundigen en toezichthouders worden belangrijk geacht. “Goede erfgoedzorg”, aldus de initiatiefnemers, “vraagt om een goed functionerende keten die van beleidsontwikkeling tot uitvoering is ingebed in de bredere zorg voor de leefomgeving”.
Helpende handen
Vanuit het programma Erfgoed en Overheid zullen op korte termijn ook ‘helpende handen’ worden geboden: er wordt een multidisciplinair, praktisch team ingericht dat kan helpen om erfgoed een rol te geven bij de grote transitieopgaven.
Zo worden provincies en gemeenten (op aanvraag) gericht ondersteund bij de aanpak van erfgoedvraagstukken die samenhangen met bijvoorbeeld de energietransitie of woningbouwopgave. In de loop van het jaar volgt hierover meer informatie.
Stimuleringsaanpak
De opbrengsten van de bijeenkomsten vormen de basis om de stimuleringsaanpak van het programma Erfgoed en Overheid verder vorm te geven. Insteek is om zoveel mogelijk te werken met maatwerkoplossingen, om zo de uitvoering van wettelijke taken structureel te versterken.
Het programma Erfgoed en Overheid vloeit voort uit de Kamerbrief met de Beleidsreactie op de beleidsdoorlichting erfgoed van 6 juni 2023.
Foto: Stadhuis in Terneuzen.