De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) gaat het komende half jaar 80 bijzondere woningbouwprojecten uit de periode na 1965 onderzoeken. De verkenning moet inzicht geven in de ontwikkeling en huidige staat van woningbouw uit de periode na de wederopbouw (1940-1965).
Vernieuwing
In 1968 begon de toenmalige minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening het programma Experimentele Woningbouw. Doel was het woningpeil omhoog te brengen en de positie van de architectuur in de volkshuisvesting te verbeteren.
Het programma had een belangrijke voorbeeldfunctie en bracht een aantal vernieuwingen met zich mee; er kwamen nieuwe woningtypen zoals splitlevelwoningen, de drive-in-woning en de patiowoning, er werden nieuwe woonvormen geïntroduceerd zoals die voor senioren en woongroepen. Door bewoners werden ook vernieuwende ideeën over beheer van het groen en de openbare ruimte gelanceerd.
Inspraak
Het programma heeft tot een aantal onderscheidende en zeer bijzondere buurten geleid. Denk aan de Kasbah (Piet Blom), de eerste houtskeletbouw in Alkmaar-Noord (Abe Bonnema) en de Bolwoningen in Den Bosch (Dries Kreijkamp).
Andere voorbeelden zijn het Centraal Wonenproject aan de Wandelmeent in Hilversum en de stadsvernieuwingswoningen van Van Eyck en Bosch in de binnenstad van Zwolle. In Parkstad Rozendaal in Leusden werd een convenant met de bewoners voor het zelfbeheer voor het groen gesloten. Dat is ook vandaag de dag nog zeer succesvol.
De architecten lieten zich bij de uitwerking inspireren door de toekomstige bewoners: de eerste vorm van burgerparticipatie.
Behoud
De eerste generatie bewoners verdwijnt nu uit beeld, de huizen beginnen gebreken te vertonen het groen wordt soms nog minimaal onderhouden.
De rijksdienst gaat onderzoeken wat de urgentie is voor fysieke, sociale of economische interventies en hoe de cultuurhistorische waarden ingezet kunnen worden bij de gewenste vernieuwing. Daarbij wordt niet alleen naar de architectonische kwaliteiten gekeken, maar ook naar de cultuurhistorische betekenis van de buurten en hun voorbeeldfunctie voor bewonersinspraak en collectief beheer.
Aanbeveling
Rijksbouwmeester Floris van Alkemade beveelt het onderzoek van de RCE van harte aan: “We moeten onze naoorlogse woonwijken aanpassen aan de grote maatschappelijke en demografische ontwikkelingen van nu. Daarbij kunnen we leren van het experimentele ontwerp van de wijken uit de jaren ‘70 waarin ontmoeten en sociale binding werden gezien als belangrijke stedenbouwkundige uitgangspunten. De nieuwsgierigheid van toen naar vernieuwende woningbouw en collectieve vormen van huisvesting is actueel en van grote betekenis voor de huidige woningbouwopgave”. Zie ook www.cultureelerfgoed.nl
Foto: de Bolwoningen in Den Bosch (Dries Kreijkamp).