Pelgrimsroutes zijn postroutes avant la lettre. Deze, vaak eeuwenoude, ingesleten bedevaartroutes werden rond het midden van de 16e eeuw als postroute in gebruik genomen.
Tot die tijd reisden ook kooplieden persoonlijk af om zaken te doen, met in hun bagage briefwisselingen die zij aan vertrouwde reizigers of schippers ter bezorging meegaven. Door de opkomst van grotere steden, werd deze dienst aan de burgers aangeboden en centraal georganiseerd.
Twee zegels
Post NL brengt binnenkort twee postzegels uit met afbeeldingen van een postiljon te paard en een postkoets. Speciaal voor de gelegenheid ontwierp de Nederlandse Vereniging van Postzegelhandelaren (NVPH) een eerstedagenvelop. Zegels en envelop zijn vanaf 11 mei 2020 verkrijgbaar.
Voorzitter Martijn Bulterman van de NVPH noemt het ‘bijzonder’ dat er zo weinig bekend is over de oorsprong van postroutes en in het verlengde daarvan over de rol van pelgrimsroutes.
“Postzegels vertellen altijd een verhaal, dat maakt ze boeiend. Zo ook deze twee zegels. Iedereen kent wel een uitspanning ‘De Posthoorn’, maar wie weet nog dat een posthoorn een trompet was waarmee de nadering van de postkoets werd gesignaleerd? Naast het gegeven dat verzamelen me in het bloed zit, vind ik het verhaal achter de postzegel de mooiste ‘bijwerking’ van het verzamelen. Het ontwerp van de eerstedagenvelop brengt ons terug naar de tijd van toen, een belangrijke tijd voor ons postbestel”.
Postiljon
De postbode – of postiljon – liep van stad naar stad met post onder de arm. Postiljon zijn was een zwaar beroep. Gemiddeld liep een postiljon acht uur per dag, vaak was hij dagen achter elkaar onderweg.
De Posthoorn was de plek waar postiljons elkaar troffen. Ze wisselden er brieven en postzakken met andere bestemmingen uit. Langzamerhand werden in de grotere steden boden aangesteld om het vervoer van brieven langs verschillende routes uit te voeren. Die moesten een som als borg stellen voor de goede bezorging van de aan hun toevertrouwde zendingen, want ze reisden persoonlijk.
In 1799 nationaliseerde de post en werden van overheidswege postboden aangesteld. Plaatsvervangers van de bodes zorgden voor continuïteit van de bezorging. Ziedaar de basis van de – inmiddels niet meer bestaande – postkantoren.
Postmarkt
Op 1 april 2009 trad de Postwet 2009 in werking. Sindsdien is de Nederlandse postmarkt volledig open en kan elk postbedrijf brieven of poststukken bezorgen.
Met de wet wil de overheid betaalbare, betrouwbare en toegankelijke basisdienstverlening voor postdiensten waarborgen. Post is over het algemeen minder belangrijk geworden. Internet en de mobiele telefoon zijn anno nu de primaire communicatiemiddelen.
Toch ervaren burgers het ontvangen van brieven en kaartjes als het meest persoonlijk en hechten ze veel waarde aan de bezorgingstermijn van 24 uur. Rond kerst worden traditiegetrouw de meeste kaarten en brieven verstuurd.