Vanwege de huidige internationale spanningen valt de term Koude Oorlog weer steeds vaker, dertig jaar nadat zij eindigde in december 1991.
Voor het eerst zijn de resten uit de Koude Oorlog in de omgeving van Leiden beschreven in Als de bom valt; ze geven een onthullende kijk op de maatregelen die in de dagelijkse omgeving werden genomen tegen de jarenlange dreiging van een atoomoorlog.
Eerste exemplaar
Afgelopen vrijdag (17 december) is het boek gepresenteerd in de luchtwachttoren uit de Koude Oorlog in Oude Wetering. Het eerste exemplaar is overhandigd aan Dennis Wolvers. De huismeester van de naastgelegen Braassemermeerflats houdt kantoor in dit bijzondere bouwwerk.
De luchtwachttoren is een typisch voorbeeld van erfgoed uit de Koude Oorlog: veel voorbijgangers hebben geen idee van de oorspronkelijke functie. Daarom heeft Wolvers dit jaar een bord aan de gevel gehangen.
Jaren geleden heeft hij het markante bouwwerk al op de gemeentelijke monumentenlijst laten zetten en zich ingezet voor herstelwerkzaamheden. De toren was onderdeel van een landelijk netwerk van posten voor waarneming van vijandelijke vliegtuigen. Vijf jaar na oplevering in 1958 werd zij alweer buiten gebruik gesteld.
Dertig plekken
De luchtwachttoren in Oude Wetering is een van de bijna dertig plekken die worden beschreven in Als de bom valt, in o.a. Wassenaar, Katwijk, Noordwijk, Oegstgeest en Leiden. Het boek behandelt niet alleen militaire installaties, maar ook voorzieningen om burgers en het bestuur te beschermen, evenals locaties van acties, protest en spionage.
Dit erfgoed krijgt steeds meer aandacht, maar is ook kwetsbaar. Het is immers relatief jong en vaak ook onbekend. Zo zijn bij de recente verbouwing van het Leidse stadhuis door onwetendheid de resten verdwenen van de noodbestuurspost waar het gemeentebestuur in tijden van crisis veilig hun werkzaamheden had moeten kunnen voortzetten; resten die nog aanwezig waren bij het bezoek van de auteur in najaar 2019.
De stadhuiskelder behoort tot de plekken waar de stille getuigen uit de Koude Oorlog inmiddels zijn gesloopt of onder het zand verdwenen. Al die plekken vertellen samen over de gevolgen van de internationale spanningen voor de Leidse regio – aan de hand van ooggetuigen, deskundigen en historisch beeldmateriaal.
Bundeling artikelen uit Leidsch Dagblad
De publicatie Als de bom valt is een bundeling artikelen uit het Leidsch Dagblad van archeoloog en freelance journalist Ruurd Kok.
Van hem verscheen bij uitgeverij Ginkgo in het voorjaar van 2020 Bang voor mooi weer, over sporen van de Tweede Wereldoorlog in Leiden en omgeving. Kok is een van de makers van de vijfdelige documentaire Het Verdwenen Vliegveld, over Marinevliegkamp Valkenburg tijdens de Koude Oorlog, die hoge kijkcijfers scoort bij Omroep West.
Als de bom valt – Sporen van de Koude Oorlog in Leiden en omgeving/Ruurd Kok, Ginkgo, Leiden, ISBN 978 90 83218 90 8, kost 15 euro.
Foto: Overhandiging eerste exemplaar (foto Jeroen Hiemstra).