BOEi is winnaar van de Watertorenprijs 2017 voor de beste herbestemde watertoren van het afgelopen jaar. Dit vanwege ‘de voorbeeldige verbouwing van de watertoren van ’s-Hertogenbosch naar ontwerp van ZECC architecten’. De prijs is toegekend door de Nederlandse Watertoren Stichting (NWS).
Na jaren van leegstand en marginaal gebruik is vandaag de dag de hele toren in gebruik. De begane grond herbergt een eetcafé en de eerste verdieping verbindt het bouwwerk via een nieuw ingericht voorplein met de stad. In de bovengelegen verdiepingen zijn vooral kantoren gehuisvest.
“De ruimten in de toren krijgen door de combinatie van oud en nieuw een eigenzinnig karakter. Prachtig vormgegeven nieuwe raamopeningen brengen niet alleen voldoende licht in de kantoorruimten, door de bijzondere vormgeving geven ze blijk van de nieuwe bestemming. Door de herbestemming levert de karakteristieke toren een waardevolle bijdrage aan de stad”, aldus de NWS.
Achtergrond
De watertoren in ’s-Hertogenbosch werd in 1885 gebouwd. Het ontwerp was van J. Kalff, toenmalig directeur van Gemeentewerken, en P. Fontaine die verantwoordelijk was voor de constructie.
De toren – een rijksmonument – pronkt op een prominente locatie aan de Hinthamerstraat aan de oostelijke rand van het centrum. Met een hoogte van 33 meter is het een markante verschijning in het silhouet van de stad.
Het vierkante gebouw is uniek in zijn soort, er is geen andere vergelijkbare watertoren gebouwd. Dat geldt voor de eclectische architectuur van het uiterlijk, maar ook voor de twee rechthoekige reservoirs. Die kunnen elk 180 kubieke meter water bevatten en zijn van geklonken staal. Ze zijn voorzien van stalen trekstangen in het reservoir die nodig zijn om uitbuiging van de rechte reservoirwanden tegen te gaan. Bij de gebruikelijke ronde reservoirs is een dergelijke inwendige versteviging niet nodig.
De watertoren verloor in 1975 zijn functie. Het gebouw werd vervolgens in 1986 gerenoveerd, waarna de Stichting de Watertoren het in gebruik nam voor de dagopvang van randgroepjongeren. BOEi kocht de toren in 2011 en ontwikkelde plannen voor duurzame herbestemming. ZECC architecten ontwierp in dat kader een plan dat het bijzondere bouwwerk geschikt maakte voor verhuur. Er werden extra ramen, vloeren en een lift aangebracht; de toren werd geïsoleerd en voorzien van de nodige installaties. Voorts werden de pinakels op de vier hoekpunten die in de jaren vijftig van de vorige eeuw waren verwijderd, in 2014 gereconstrueerd.
Motivatie
De herbestemming van de watertoren van ‘s-Hertogenbosch scoort hoog op alle criteria van de NWS bij de beoordeling.
“De ruimten in de toren bieden een inspirerende omgeving voor de verschillende gehuisveste functies. Mede door de aanwezigheid van functionele elementen als de reservoirs, pijpen en afsluiters en de karakteristieke bestaande en nieuwe raamopeningen heeft elke ruimte een eigen karakter. Bijzonder is de vergaderkamer in een van de reservoirs waar de constructie van het reservoir te ervaren is”, aldus de NWS. ”Het ontwerp voor de herbestemming gaat niet alleen met respect om met het bestaande gebouw, ze doet dat ook met de nieuwe functies. Dat levert belangrijke meerwaarde op. Terwijl de toren zijn oorspronkelijke karakter heeft behouden, zorgen de nieuw aangebrachte ramen voor een intrigerende nieuwe laag die uitdrukking geeft aan de nieuwe functies en die uiterst praktisch zorgen voor voldoende daglicht. De functie van eetcafé maakt dat de toren voor publiek toegankelijk is geworden en niet alleen qua beeld maar ook functioneel onderdeel is geworden van de stad. Het nieuw ingerichte voorplein speelt daarin ook een belangrijke rol”.
Volgens de NWS lijkt helemaal bovenin de toren een kans gemist. “Het oorspronkelijke ontwerp voorzag in een glazen opbouw met spectaculair uitzicht over de stad. Daarmee hadden de gebruikers kunnen ontsnappen aan de introverte ruimtes van vooral de bovenste verdiepingen. De huidige lichtkap geeft wel licht, maar geen ruimte. Wellicht is dat in een volgende fase nog op te lossen”.
Watertorenprijs 1997
Opmerkelijk is, dat het bestuur van de Nederlandse Watertoren Stichting precies twintig jaar geleden de Watertorenprijs 1997 toekende aan de Stichting de Watertoren. De aanpassingen aan het gebouw waren destijds minimaal, maar het ging toen vooral om de bijzondere functie (dagactiviteiten voor randgroepjongeren) die volgens de NWS goed paste bij de stoere toren en het feit dat de toren hierdoor beschermd werd tegen verder verval.