De plaatselijke Protestantse Gemeente draagt op 25 augustus de Grote Kerk te Wageningen over aan de Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK). Het godshuis, dat in gebruik blijft voor kerkdiensten, krijgt daarnaast een eigen stichting die zorg gaat dragen voor beheer en exploitatie. Deze Stichting Exploitatie Grote Kerk Wageningen wil nieuwe activiteiten ontwikkelen om de reguliere kosten te dekken.
De SOGK wordt verantwoordelijk voor duurzaam beheer en behoud van het gebouw. Insteek is het rijksmonument weer een centrale plaats en brede functie te geven voor de hele lokale gemeenschap. Het gebouw, waarvan de toren eigendom is van de burgerlijke gemeente, blijft beschikbaar voor trouw- en rouwdiensten en bijzondere bijeenkomsten.
Historie
De Grote of Johannes-de-Doperkerk, al sinds 1810 in bezit van de Hervormde Gemeente Wageningen, is een driebeukige kruiskerk op het Marktplein. Het eerste godshuis op die plek was opgetrokken in romaanse stijl nadat Wageningen in 1263 stadsrechten kreeg. In de 15e eeuw is het betreffende bouwwerk uitgebreid met een gotische noordbeuk; een eeuw later gevolgd door een verbouwing in dezelfde stijl.
In de jaren 1861-1862 zwaaide architect L.H. Eberson de scepter over een stevige restauratie van de kerk. In het kader daarvan kreeg de toren vier (later sterk bekritiseerde) puntgevels.
WOII
In mei 1940 werd de toren, net als een deel van de kerk en omliggende gebouwen, door artillerie vanaf de Grebbeberg in puin geschoten, aangezien zij als mogelijke uitkijkpost van de Duitse bezetter een gevaar vormde. De daarop volgende brand verwoestte het gebouw vrijwel geheel. Al in augustus 1941 werd naar ontwerp van A.J. van der Steur een begin gemaakt met de wederopbouw.
Tijdens hun terugtocht in april 1945 bliezen de Duitsers de kerktoren op, waardoor opnieuw een deel van het schip zwaar werd beschadigd. In 1953-1954 vervolgens werd de toren, waarvan de onderste drie meter nog dateren uit de 12e eeuw, weer hersteld naar plannen van A.J. van der Steur en G.H. Kleinhout.
Klokken
Tijdens de verwoesting van het gebouw in het eerste oorlogsjaar raakten ook zijn drie klokken zwaar beschadigd. De bezetter heeft ze later omgesmolten tot oorlogswapens.
Op 1 augustus 1947 werd de huidige Michielsklok, net als het godshuis zelf een rijksmonument, geschonken door de gemeente Utrecht. De klok, in 1542 gegoten door Johannes Tolhuis, was afkomstig uit de Buurkerk in de Domstad. In 1953 liet de gemeente Wageningen ter afronding twee nieuwe luidklokken gieten.
SOGK
De SOGK, niet te verwarren met haar gelijknamige evenknie in Groningen, zet zich al meer dan veertig jaar in voor het behoud van religieus erfgoed in de provincie Gelderland.
Om belangstelling voor monumentale kerken te wekken en om kerkgebouwen in stand te kunnen houden stimuleert de stichting meervoudig gebruik. Zij doet dat onder meer door het uitgeven van een kwartaalblad (Venster), het stimuleren van belangstelling voor (religieus) erfgoed en het beschikbaar stellen van educatief materiaal en lesbrieven voor basisonderwijs.
De SOGK biedt kerkbesturen in voorkomende gevallen de helpende hand bij restauratie en onderhoud. Ook denkt de stichting met kerkbesturen mee over oplossingen als het gaat om dreigend verval van een kerkgebouw door gebrek aan financiën. Een goede en passende herbestemming is volgens haar van cruciaal belang voor duurzame instandhouding van religieus erfgoed. In bijzondere gevallen, zoals in Wageningen, neemt de SOGK kerkgebouwen in eigendom over als daarmee een bijzonder monumentaal gebouw behouden kan worden voor de toekomst.
Op het ogenblik heeft de stichting diverse rijksmonumenten in eigendom, waaronder vijftien kerkgebouwen, een synagoge, een kapel en drie torens.
Foto: De Grote of Johannes-de-Doperkerk op het Marktplein in Wageningen (foto Ton Rothengatter).