De kwaliteit en prestaties van de 29 aangewezen rijksmusea in Nederland moeten periodiek getoetst worden door onafhankelijke deskundigen. Dat betoogt de Raad voor Cultuur in een advies, dat vandaag (dinsdag 7 juli) is uitgebracht aan verantwoordelijk minister Ingrid van Engelshoven (OCW).
De bewindsvrouw en de Museumvereniging wilden dat de vereniging de visitatie van de rijksmusea zelf zou uitvoeren. De Raad voor Cultuur vindt dat echter in strijd met de regels van good governance.
Erfgoedwet
Van Engelshoven had om het advies gevraagd, omdat de rijksmusea met ingang van volgend jaar structureel worden gefinancierd via de Erfgoedwet. Samen krijgen de 29 jaarlijks ruim 200 miljoen euro subsidie voor beheer van de collecties, huisvesting, het maken van tentoonstellingen en het bereiken van een breed publiek.
De musea hoeven vanaf 2021 evenwel niet langer elke vier jaar te vragen om geldelijke steun. Daardoor valt de systematische monitoring van de geleverde prestaties weg en moet de periodieke beoordeling van kwaliteit en prestaties opnieuw worden ingericht.
Visitatiekader
In haar advies gaat de Raad voor Cultuur in op het door de Museumvereniging voorgestelde visitatiekader. De raad ziet dit als een goede aanzet, maar doet verbetervoorstellen die haars inziens ‘essentieel zijn voor een onafhankelijke en kwalitatief hoogwaardige visitatiesystematiek’.
Volgens de raad is er naast visitatie geen ander instrument dat de inhoudelijke kwaliteit van de geleverde prestaties integraal toetst. Juist daarom zou controle door een onafhankelijke instantie zo belangrijk zijn, want het gaat om veel gemeenschapsgeld.
Onafhankelijke beoordeling van kwaliteit is volgens de raad het belangrijkste doel van de visitatie. De Museumvereniging suggereerde die ook te gebruiken als feedbackinstrument voor verdere beleids- en organisatieontwikkeling.
De raad ziet het geven van feedback echter als aanvullende opdracht aan een visitatiecommissie; niet als hoofdtaak. “De commissie kan wel mondeling of schriftelijk specifieke aanbevelingen doen aan het gevisiteerde museum”.
Zelf voordragen
Het voorstel van de Museumvereniging dat de musea zelf onafhankelijke deskundigen met specifieke kennis mogen voordragen voor de visitatie ondersteunt de raad wel.
Want omdat de rijksmusea van elkaar verschillen in missie en verzamelgebied is specifieke kennis naar haar opvatting onontbeerlijk. Betreffende experts worden toegevoegd aan breder georiënteerde commissies. Die dienen volgens de raad te worden ondersteund door een onafhankelijke organisatie zonder formele banden met de te visiteren musea.
Toetsingskader
De Raad voor Cultuur doet verder handreikingen voor een duidelijk toetsingskader, waaruit blijkt wat de overheid van de musea verwacht.
“Daarbij moet niet alleen gekeken worden naar de financiën, de organisatie en de bezoekersaantallen, maar vooral ook naar de kwaliteit van tentoonstellingen, de relaties met stakeholders en de tevredenheid van het publiek. Het is aan de minister dit toetsingskader op te stellen”.
De uitbraak van het corona-virus COVID 19 heeft ook voor de museumsector majeure gevolgen. De betrokken 29 rijksmusea hebben tot 1 december de tijd bij het ministerie van OCW een activiteitenplan in te dienen dat zich verhoudt tot de nieuwe situatie.
Foto: Rijksmuseum het Muiderslot (foto Suzan Baars).