Nederland telt wereldwijd 1.626 gezonken en vermiste schepen, waarvoor de staat verantwoordelijk is. Dat heeft onderzoek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed uitgewezen. De dienst bracht de stand van zaken van het maritieme erfgoed op verzoek van de Tweede Kamer in kaart.
De gezonken en vermiste schepen zijn van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), de West-Indische Compagnie (WIC), de Admiraliteiten en de Koninklijke Marine. Ook schepen uit WOI en WOII zijn getraceerd en vastgelegd.
Nederland claimt het eigendom van voornoemde wrakken om dit cultuurhistorisch erfgoed overal ter wereld te kunnen beschermen en beheren.
Het onderzoek is uitgevoerd door een multidisciplinair team met medewerkers van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE, onderdeel van het ministerie van OCW), het ministerie van Defensie, de Koninklijke Marine, het NIMH (Nederlands Instituut voor Militaire Historie) en de Universiteit Leiden.
Aanleiding
Aanleiding voor de wrakkentelling was de ophef die ontstond over de illegale berging van de Nederlandse oorlogsschepen Hr. Ms. De Ruyter, Java en Kortenaer (Slag in de Javazee).
De Tweede Kamer gaf het programma Maritiem Erfgoed Internationaal van de RCE opdracht tot het onderzoek om beter te weten om hoeveel wrakken het gaat. Dit om inzicht te krijgen in de omvang van het beheer van dit Nederlandse maritiem erfgoed wereldwijd. Bij het onderzoek kregen de wrakken die ook als oorlogsgraf bestempeld kunnen worden de hoogste prioriteit.
Samenwerken
In internationale wateren is het volgens de RCE belangrijk nauw samen te werken met kuststaten (de landen waarin het erfgoed ligt) en ook met andere vlaggenstaten op te trekken.
Dat zijn zowel staten die eigendom en immuniteit claimen over scheepswrakken als landen onder wier vlag de huidige onderzoeksschepen en/of hun bemanning vallen.
Binnen het RCE programma Maritiem Erfgoed Internationaal is dit internationale scheepswrakkenbeheer voor Nederland de laatste jaren vormgegeven. In afstemming met andere overheidsinstellingen in eigen land en de overheden van bedoelde kust- en vlaggenstaten.
Eerste inventarisatie
Volgens Martijn Manders, programmaleider Maritiem Erfgoed Internationaal, gaat het om een eerste inventarisatie die de komende jaren verder zal worden aangevuld.
“Een belangrijke stap, waarbij we vanuit een aangescherpte definitie en staatsrechtelijk perspectief meer te weten zijn gekomen. Naast deze stap is het minstens zo belangrijk om vanuit onze morele verantwoordelijkheid te blijven kijken naar maritiem erfgoed: hoe draagt het bij aan de kennis over onze geschiedenis en het verhaal van Nederland? We blijven hieraan werken, vanuit meervoudig perspectief. Naast continue inzet hierop is onze volgende opdracht om vliegtuigwrakken in kaart te brengen”.
Online op kaart
Informatie over scheepswrakken wereldwijd is terug te vinden op de website Maritime Stepping Stones (MaSS), een database met verhalen over wrakken en sites onder water.
De site is voor archeologische professionals en vrijwilligers, maar ook voor iedereen die meer wil weten over maritiem erfgoed.
De onderzoeksgegevens zijn samengebracht in het rapport ‘Wrakkentelling. Een kwantitatief onderzoek naar Nederlandse scheepswrakken in de wereld’.
Foto: Replica van het VOC schip de Halve Maen (1609) zeilend voor de kust van Hoorn in 2018.