Een maand voordat de Slag op de Zuiderzee 450 jaar geleden is, verricht de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) onderzoek naar restanten van deze gebeurtenis en wel op het Amsterdamse IJ, het Enkhuizer Zand en Wijdenes. De inventariserende veldstudie heeft ‘De reis van Bossu’ als centraal thema, vanwege het jubileumjaar van de Slag op de Zuiderzee (1573).
Admiraal Bossu begon zijn reis als aanvoerder van de Spaanse vloot in Amsterdam en eindigde als krijgsgevangene in Hoorn. Maritiem archeologen van de RCE verrichten vanaf 18 september gedurende twee weken duikonderzoek op drie locaties. Het onderzoeksschip maakt daarmee dezelfde reis als de Spaanse admiraal.
Blokkade in het IJ
Zone met mogelijke restanten van de blokkade is het IJ. De blokkade werd in 1572 en 1573 in enkele fasen gemaakt door de Watergeuzen door middel van het afzinken van oude vaartuigen en restanten van de kerk van Schellingwoude.
Bedoeling was om het Spaansgezinde Amsterdam af te sluiten van haar belangrijkste levensader: het IJ en daarmee de Zuiderzee. Uiteindelijk wist de vloot onder leiding van de Spaanse admiraal Bossu in september 1573 door de blokkade heen te varen. Tijdens vooronderzoek in 2022 zijn op de mogelijke locatie van de blokkade metingen gedaan die kunnen wijzen op volledig afgedekte wrakresten in het IJ.
Het Enkhuizer Zand
Het Enkhuizer Zand is de zone waar de Slag op de Zuiderzee zich grotendeels heeft afgespeeld. Hier zouden minimaal twee grote schepen vergaan zijn. Het gebied wordt door Periplus Archeomare met side scan sonar en magnetometer in kaart gebracht.
Wijdenes
Wijdenes is het gebied waar de Slag in oktober 1573 werd beslist. Daar is de ‘Inquisitie’, het vlaggenschip van de Spaanse vloot gestrand en veroverd door de Geuzen.
Vervolgens is het schip samen met admiraal Bossu afgevoerd naar Hoorn. Het schip van Bossu zal dus niet gevonden worden, maar scheepsresten in dit gebied kunnen mogelijk met de Slag te maken hebben. Er is hier één wraklocatie bekend.
Vervolgonderzoek
Het vervolgonderzoek naar resten van de ‘Blokkade van Amsterdam’ in het IJ heeft vooralsnog geen concrete resultaten opgeleverd. Dus delen van schepen of stenen afkomstig uit de kerk van Schellingwoude hebben de maritiem archeologen van de RCE niet aangetroffen. Mogelijk zijn de resten te diep in de ondergrond weggezakt, misschien zijn ze tijdens het aanleggen van de vaargeul in het IJ verdwenen.
Activiteiten
Het onderzoek sluit aan bij diverse (publieks)activiteiten. In Hoorn wordt er een herdenking georganiseerd, de publicatie van een nieuw boek over de Slag op de Zuiderzee.
Meer informatie over het programma is te vinden op de website: Hoorn viert de Vrijheid. Ook de jaarlijkse Reuvensdagen zijn in Hoorn. Die besteden ook aandacht aan de archeologie van de Tachtigjarige Oorlog.
De RCE zet zich in voor onderzoek naar en instandhouding van het meest relevante Nederlandse maritiem-archeologische erfgoed, waar ook ter wereld. In een tijd waarin de leefomgeving in ontwikkeling is, is het haar doel te zorgen voor inbedding van de zorg voor dit inspirerende, maar kwetsbare bodemarchief. De rijksdienst doet dit in samenwerking met overheden, musea, onderwijsinstellingen, initiatiefnemers, de archeologische markt en vrijwilligers in de archeologie.
Foto: In september 1573 voer admiraal Bossu met zijn vloot door de scheepsblokkade van het IJ richting de Zuiderzee om daar de strijd met de Geuzen aan te gaan. Schilderij Arnold de Lange 2022.