Zilversmid Johannes Lutma behoorde tot de grootste kunstenaars van zijn tijd. Een van de sleutelwerken uit ’s mans oeuvre, een ensemble van vier zoutvaten, is na aankoop te zien in het Rijksmuseum te Amsterdam. De zoutvaten werden eind vorig jaar gerestitueerd aan de nazaten van de Joodse Emma Budge uit Hamburg.
Volgens Taco Dibbits, hoofddirecteur Rijksmuseum, doen teruggave en aankoop recht aan de geschiedenis. “Deze prachtige zoutvaten behoren tot de weinig overgebleven voorbeelden van Lutma’s virtuositeit. Dat we ze nu als ensemble kunnen tonen maakt het extra bijzonder”.
Kwabstijl
Johannes Lutma was de belangrijkste zilversmid in het 17e-eeuwse Amsterdam. Hij werkte in de zogeheten kwabstijl, die gekenmerkt wordt door vloeiende, aan de natuur ontleende motieven en fantasievolle elementen, zoals monsters en groteske maskers.
Het zojuist aangekochte ensemble betreft twee paren van twee zoutvaten, die oorspronkelijk onderdeel waren van een groter geheel. Elk zoutvat is gedecoreerd met een dolfijn waarop een jongen zit die een schelp of een stuk koraal in zijn hand houdt. De voet van de zoutvaten wordt gevormd door koppen van fantasiewezens.
Aankoop na restitutie
De zoutvaten zijn bekend in de Collectie Nederland. Vanaf 1960 beschikte het Rijksmuseum over één paar, het andere verbleef in het Amsterdam Museum. Recentelijk bleek echter dat beide paren eigendom zijn geweest van de Duits-Joodse verzamelaar Emma Budge en dat de kunstobjecten in 1937 naar alle waarschijnlijkheid gedwongen zijn verkocht.
Daarom werden de zoutvaten teruggegeven, waarna het Rijksmuseum van de erven de gelegenheid kreeg om ze aan te kopen. De Vereniging Rembrandt hielp daarbij. “Omdat het zeldzame en bijzondere werk van Johannes Lutma een sleutelrol speelt in het verhaal van de Nederlandse zilverkunst, dat het Rijksmuseum als geen ander kan vertellen”.
Steun
Het ensemble zoutvaten is aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Themafonds Zilver), de VriendenLoterij, het Mondriaan Fonds en via het Rijksmuseum Fonds: de nalatenschap H. de Looper, de schenkingen van het Ton en Judy van Heuzen-Dijksma fonds, het Ernst Nijkerk-fonds en de heer H.B. van der Ven.