Dit weekeinde (zaterdag 9 en zondag 10 september) openen traditiegetrouw circa 5.000 monumenten in heel Nederland hun deuren in het kader van Open Monumentendag. De officiële aftrap was op vrijdag 8 september in Zwolle. Thema: Levend Erfgoed. Ook het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en de vereniging Natuurmonumenten doen mee. Magazine MONUMENTAAL presenteert van beide landelijk opererende organisaties de publiekstoppers, te beginnen met het Rijksvastgoedbedrijf.
Van de middeleeuwse Ridderzaal tot een negentiende-eeuws jachthuis en van bunkers tot paleizen. Alle vallen onder het bijzondere vastgoed van het RVB. Open Monumentendag 2023 is een mooie gelegenheid om te gaan kijken.
Binnenhof Den Haag
Omdat het complex grootscheeps wordt gerenoveerd, is Het Binnenhof te Den Haag op het ogenblik grotendeels gesloten voor publiek. Behalve op zaterdag 9 september: de Ridderzaal en de monumentale zalen van de Eerste Kamer openen dan hun deuren.
De Ridderzaal is vooral bekend vanwege Prinsjesdag. Tot de renovatie droeg het Nederlandse staatshoofd daar jaarlijks de Troonrede voor. Maar het middeleeuwse pand is om meer redenen bijzonder. Het Binnenhof stamt uit de dertiende eeuw en is daarmee het oudste parlementsgebouw ter wereld dat nog in gebruik is.
De Ridderzaal vormt het hart van het eeuwenoude complex, waaraan steeds nieuwe delen zijn gebouwd. De Eerste Kamer bijvoorbeeld vergadert in de voormalige vergaderzalen van de Staten van Holland uit de zeventiende eeuw. Reserveren is noodzakelijk.
Koninklijk Paleis Amsterdam
Het Koninklijk Paleis Amsterdam is bezit van de staat en valt daarmee onder het beheer van het Rijksvastgoedbedrijf. Sinds 1808 gebruiken de Nederlandse koningen en koninginnen het gebouw als woonpaleis, werkpaleis en nu als ontvangstpaleis.
Het paleis is in de zeventiende eeuw opgetrokken als stadhuis, in opdracht van het Amsterdamse stadsbestuur. In 1768 ontving dat stadhouder Willem V, Prins van Oranje-Nassau en zijn vrouw Wilhelmina, Prinses van Pruisen met lichtshows, vlaggen, diners en een dansfeest.
Van dit uitzonderlijke bezoek, dat bijna een week duurde, is tot 17 september in het paleis een tentoonstelling te zien, een van de laatste kansen om in beeld en geluid het luxueuze banket en het bal met meer dan duizend gasten uit binnen- en buitenland te beleven.
Het Koninklijk Paleis is het grootste deel van het jaar geopend voor publiek. Meer informatie over de tentoonstelling De Prins en de Stad – Paleis Amsterdam (tickets zijn niet gratis).
Diogenesbunker Arnhem
Ook al is de Diogenesbunker zestien meter hoog, het grijze bouwwerk is makkelijk te missen door de dikke laag bomen. Middenin het bos van Schaarsbergen bij Arnhem bevindt zich een plek met ingrijpende Nederlandse geschiedenis die begon bij de Duitse bezetters.
Tussen 1942 en 1943 bouwden zij de kolossale bunker van 33.000 kubieke meter beton in razend tempo. In de schuilplaats hielden 300 personeelsleden de vliegbewegingen van geallieerde bommenwerpers in de gaten. Op een grote glazen kaart verschenen lichtpuntjes van inkomende geallieerde vliegtuigen.
Aan de hand van deze informatie vlogen de Duitsers recht op hun vijanden af. Na de oorlog gebruikte het ministerie van Defensie de bunker als werkterrein om gevonden munitie uit de omgeving onschadelijk te maken. Daarna kreeg het bouwwerk een depot- en archieffunctie. Meer informatie over de Diogenesbunker.
Jachthuis Sint-Hubertus Hoenderloo
Jachthuis Sint-Hubertus in Hoenderloo is een architectonisch hoogstandje op een schitterende plek op De Hoge Veluwe. Vanaf de grond is Sint-Hubertus een fraai geheel met twee zijvleugels, een binnenplaats en prominente toren.
Vanuit de lucht lijkt het gebouw op een hertengewei met een knipoog naar de oorspronkelijke functie van het jachthuis. In opdracht van het rijke echtpaar Kröller-Müller maakte de bekende architect Berlage het ontwerp. Het monument ademt van top tot teen diens ideeën.
De architect was naast het exterieur betrokken bij het interieur waarvoor hij zelfs ontwerpen aanleverde. Misschien wel het meest kenmerkend is het gebruik van baksteen en leisteen. De glas-in-loodramen beelden het verhaal uit van Hubertus van Luik, heilige voor het succes van de jacht. Een bezoek aan het bijzondere monument kan met een ticket (tickets zijn niet gratis).
Toppers Natuurmonumenten
Veel van de tientallen cultuurhistorische gebouwen van Natuurmonumenten zijn gewoonlijk niet toegankelijk voor publiek. De vereniging heeft ruim 112.000 hectare natuurgebied en meer dan 3.100 cultuurhistorische bouwwerken in beheer.
Speciaal voor Open Monumentendag 2023 zijn diverse doorgaans gesloten monumenten wel te bezichtigen. Daarbij worden rondleidingen, wandelingen, demonstraties, workshops en andere activiteiten gehouden om het erfgoed voor bezoekers te laten leven.
Siertuin Landgoed Gooilust ’s-Graveland
Levend erfgoed, het thema van Open Monumentendag, is typerend voor de weelderige Siertuin op Landgoed Gooilust (’s-Graveland), die dit jaar 200 jaar bestaat.
De tuin was het paradepaardje van de vroegere bewoners van Gooilust die daar een beroemde verzameling aan dieren en planten tentoonstelden. Toen alleen te bezoeken door de high society, nu voor iedereen toegankelijk. De bijzondere geschiedenis van het landgoed en zijn bewoners komt tot leven tijdens een anderhalf uur durende wandeling over de buitenplaats en door de Siertuin. In de Gnoestallen opent Natuurmonumenten een nieuwe foto-expositie over de geschiedenis van de Siertuin.
Oude Buisse Heide Zundert
Op het in Zundert gelegen landgoed Oude Buisse Heide, dat ooit van kunstenaarsechtpaar Henriëtte en Roland Holst was, komt het erfgoed tijdens de Open Monumentendag op kunstzinnige manier tot leven.
Zo voert een dans- en poëzieroute langs alle iconische plekken van het landgoed en zijn verschillende rondleidingen en workshops te volgen. Tijdens Open Monumentendag is naast de Herenkamer en het Atelier de Angorahoeve opengesteld. Onlangs is het voormalige zomerverblijf van Henriëtte heringericht met onder meer een behang waarop één van de werken van beeldend kunstenaar Richard Roland Holst te zien is.
Kasteel Eerde Ommen
Wie door de poort van het landgoed van Kasteel Eerde in Ommen loopt, waant zich een paar eeuwen terug in de tijd. Het park met monumentale lanen en versierde bosvlakken, aangelegd in Frans classicistische stijl, de kasteeltuin, het bloemen mozaïek en de boomgaard.
Het kasteel is versierd met een hardstenen omlijsting, wapensteen en uurwerk. Bijzonder is het interieur, dat nog nagenoeg authentiek is en dateert uit de bouwtijd. Schouwen zijn betimmerd in Lodewijk XIV-stijl. Er hangen veel portretten van vroegere bewoners en prachtige wandkleden.
Open Monumentendag 2023 biedt een exclusief kijkje in het anders voor bezoekers gesloten kasteel. Ook leuk voor kinderen, die als ridder of prinses op de foto mogen voor het kasteel.
Fotowedstrijd
Door overdracht van historische verhalen en sprekende beelden kan erfgoed weer gaan leven. Daarom houden de zeven grootste erfgoedorganisaties van Nederland dit jaar een fotowedstrijd tijdens de Open Monumentendag. Bezoekers die de meest iconische foto’s maken van cultureel erfgoed in Nederland, maken kans op mooie prijzen. Zie ook www.natuurmonumenten.nl/omdfotowedstrijd
Een volledig overzicht locaties en activiteiten Open Monumentendag bij Natuurmonumenten staat op natuurmonumenten.nl/openmonumentendag
Nadere informatie
Open Monumentendag 2023 is op 9 en 10 september. Meer informatie via Bezoek gratis een monument – Open Monumentendag 2023.
Foto: De Diogenesbunker, middenin het bos van Schaarsbergen bij Arnhem, is een plek met ingrijpende Nederlandse geschiedenis die begon bij de Duitse bezetters (foto Corné Bastiaansen/RVB).