Tijdens restauraties stuit Stadsherstel Amsterdam vaak op onverwachte vondsten. Bij het vervangen van leien op het dak van de Van Houtenkerk Weesp, ook wel ‘het chocoladekerkje’, was het weer raak: de ambachtelijke leidekker ontdekte dat zijn bedrijf 50 jaar eerder dezelfde klus had gedaan. Willem van Boxtel herkende de ‘trotseerloodjes’ van zijn (over)grootvader.
Trotseerloodjes zijn loden plaatjes in de vorm van een klein schild. Dakdekkers zetten ze in om spijkers en spijkergaatjes af te dekken. Zo kunnen ze inwatering tegengaan én vormen ze de handtekening van de dekker, die zijn naam of merkteken in het schildje achterlaat. Dat gebeurt sinds de 16e eeuw.
“Ik was heel verrast”, zegt leidekker Willem, de vierde generatie Van Boxtel. “Ik wist dat ons bedrijf in het verleden de toren van de kerk had gedaan, maar van de rest van het dak was me niets bekend”.
Honderd procent natuurlei
De bedekking van de Van Houtenkerk werd afgelopen zomer geheel vervangen, als onderdeel van de asbestsanering van het dak. De fabrieksmatig geproduceerde lei met asbest is vervangen voor honderd procent natuurlei.
Als ‘eigenaar voor het leven’ investeert Stadsherstel Amsterdam naar eigen zeggen graag in de karaktervolle lei. Dankzij de hoge kwaliteit van de klei kan het dak van het kerkgebouw weer tenminste een eeuw mee. Dekker Van Boxtel: “Deze lei komt uit een groeve in het Spaanse Gallicië en is zeer sterk, omdat er geen pyriet en kalk in zit. Je hebt drie kwaliteitsklasses, dit is de beste.”
Het vereist verfijnde techniek om de leien volgens de gewenste dekking te leggen en op maat te hakken, een vaardigheid die in Nederland allengs meer uit de gratie raakt. “We halen mensen uit Duitsland en Wales, omdat de lei daar veel wordt gebruikt. Nederlanders die de bouw in de crisis uit zijn gegaan, blijven weg vanwege lichtere arbeidsomstandigheden elders. Als je ons vak wilt uitoefenen, moet je pittige uren en wisselende weersomstandigheden aankunnen”.
Dubbele dekking
Voor het kerkdak in Weesp had Stadsherstel afgelopen zomer geluk met de droogte, de klus was binnen 3,5 maanden ‘als van een leien dakje’ geklaard.
Tijdens de werkzaamheden werd ook gestuit op rotte plekken in het dakbeschot én slecht lood- en zinkwerk. Dat is meteen vervangen.
Zoals gebruikelijk in Nederland, zijn de leien volgens ‘maasdekking’ gelegd. Dat betekent dat de leien grotendeels over elkaar heen liggen. “Je ziet maar veertig procent van de lei”, zodat dubbele dekking ontstaat die ook weersbestendig is als een lei wegvalt.
Maakt Van Boxtel zich zorgen over het voortbestaan van zijn ambacht? “Ik denk dat je over een poosje heel goed kunt verdienen als je het vak nu leert, omdat de vraag zal blijven. Want het is een prachtig vak. Elke klus is anders en je komt overal. Ik heb gelukkig al een opvolger gevonden voor de zaak, die niks liever wil doen dan dit. Je moet het met hart en ziel willen, dat wel”.
Foto: trotseerloodje Willem van Boxtel.