Hoe kunnen monumentale bomen beter worden beschermd? Die vraag staat centraal in een onderzoek in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de Bomenstichting. De studie wordt uitgevoerd door Terra Nostra, kennisatelier voor boom en bodem.
Monumentale bomen hebben grote betekenis voor de kwaliteit van onze leefomgeving. Tegelijk zijn ze kwetsbaar. Soms moeten ze wijken voor stedenbouwkundige ontwikkelingen of nieuwe infrastructuur. Maar ook klimaatverandering en onwetendheid kunnen zorgen voor achteruitgang.
De Bomenstichting houdt een register bij van monumentale bomen. In veel gevallen gaat het om bomen met een hoge leeftijd gecombineerd met een bijzondere schoonheid, zeldzaamheidswaarde of een beeldbepalende functie voor de omgeving. In totaal staan 15.000 bomen ouder dan 80 jaar geregistreerd.
Vijftien bomen
De rijksdienst en de landelijke Bomenstichting willen kansen, bedreigingen en knelpunten bij monumentale bomen inzichtelijk maken. Verspreid over Nederland zijn er vijftien uitverkoren om een beeld te krijgen wat ervoor nodig is om zulke bomen nog generaties mee te laten gaan.
Tot de geselecteerde bomen behoren de Heilige eik in de Vrachelse straat in Den Hout, de linde bij het bakhuisje in Garyp en de plataan aan de Potgieterssingel in Zwolle.
Erfgoedwaarden
“Wij vinden het belangrijk om de erfgoedwaarden van oude bomen te laten zien”, zegt RCE-projectleider Berthe Jongejan. “Bomen vertellen verhalen; iedereen kent wel een boom die betekenisvol is. Die verhalen zijn waardevol voor toekomstige generaties. Bomen vertellen over de geschiedenis en identiteit van een bepaalde plek. Met ons onderzoek leggen we historische, ecologische en beleidsmatige wortels figuurlijk bloot. We willen weten aan welke knoppen er gedraaid kan worden om oude bomen beter te beschermen”.
Volgens bestuurslid Joris Hellevoort van de Bomenstichting is het de bedoeling in beeld te krijgen welke voorwaarden bijdragen aan de levenskwaliteit van monumentale bomen. “De uitkomsten van het onderzoek moeten de gewenste zorg voor eeuwenoude bomen een stap verder brengen”.
Bescherming
Hoe en of monumentale bomen in Nederland worden beschermd, verschilt per gemeente en eigenaar. Met hun onderzoek willen de RCE en de Bomenstichting het bewustzijn vergroten dat monumentale bomen van grote waarde en betekenis zijn. De uitkomsten worden eind dit jaar verwacht.
Foto: De heilige eik in de Vrachelsestraat in Den Hout (foto Joris Hellevoort).