Als eerste gemeente in Nederland heeft Utrecht een complete serie jonge monumenten toegevoegd aan de stad. Het gaat om 36 woonhuizen en wooncomplexen, onderwijs- en kantoorgebouwen, religieuze gebouwen, bruggen, nutsvoorzieningen en een station. Alle zijn gebouwd tussen 1970 en 2008.
Volgens het stadsbestuur zijn ze bijzonder vanwege hun architectuur, cultuurhistorische en/of stedenbouwkundige waarde en karakteristiek voor de bouwperiode in de Domstad.
“De gebouwen en objecten verbeelden samen de ontwikkeling van Utrecht in deze periode van de lokale geschiedenis. Ze zijn exemplarisch voor hun tijd en uniek voor de stad. Door ze monumentenstatus te geven zorgen we dat ze behouden blijven voor huidige en toekomstige generaties”, verklaart verantwoordelijk wethouder Rachel Streefland (Erfgoed).
Stadsvernieuwing
Kenmerkend voor de periode van 1970 tot 1990 was in Utrecht de stadsvernieuwing in oude wijken. Tussen de oude gebouwen verrezen kleinschalige sociale woningbouwcomplexen zoals Vrouwjuttenhof en Teugelhof in de Binnenstad, Jan Meijenstraat in wijk C en Albrachthof in Utrecht Oost.
Stadsuitbreiding
Vanaf de jaren 90 is de aandacht verlegd naar stadsuitbreiding. Er kwamen nieuwe wijken zoals Voordorp en Leidsche Rijn. Deze bouwperiode kenmerkt zich ook door iconische architectuur ontworpen door Nederlandse architecten met wereldwijde bekendheid zoals het Educatorium van Rem Koolhaas en de Prins Clausbrug (foto) van UN-studio.
Maar ook drie bijzondere nutsgebouwen staan op de lijst met nieuwe monumenten, waaronder de warmtekrachtkoppelingscentrale op Utrecht Science Park ontworpen door Liesbeth van der Pol en de nutsvoorziening WOS8 van NL-Architects in Leidsche Rijn.
Traject
Utrecht is in 2018, op verzoek van de gemeenteraad, begonnen met het in kaart brengen van jong erfgoed. De plaatselijke overheid organiseerde meerdere bijeenkomsten om de waardering voor het jonge erfgoed onder bewoners te peilen.
Ook werd een klankbordgroep van deskundigen om advies gevraagd en vonden gesprekken plaats met architecten, bewoners en ambtenaren die betrokken zijn geweest in deze periode. In augustus 2023 maakte het college van B en W zijn voornemen bekend om een selectie aan te wijzen als monument. Vervolgens zijn gesprekken gevoerd met eigenaren en was er de mogelijkheid een zienswijze in te dienen. Op basis hiervan zijn de 36 nieuwe monumenten aangewezen.
Post 65
Met de aanwijzing sluit Utrecht aan bij het landelijke Post 65-programma om de bouwkunst van 1965 tot 1990 in kaart te brengen. De Domstad neemt daarbij ook de periode van 1990 tot 2008 mee.
In 2016 voegde Utrecht al 40 monumenten uit 1945-1970 toe aan de monumentenlijst. Met de aanwijzing van de 36 jonge monumenten heeft de gemeente nu 3.290 monumenten, waarvan 1.669 rijksmonumenten en 1.621 gemeentelijk beschermde monumenten.
Wethouder Streefland: “Bij de bescherming van deze jonge monumenten leggen we de nadruk op behoud van de belangrijkste monumentale waarden. Tegelijkertijd vinden we niet alleen de beleefbaarheid, maar ook de bruikbaarheid van de monumenten van belang. Dat wat niet tot de belangrijkste monumentale waarden behoort blijft daarom altijd veranderbaar. Eigenaren houden daardoor de mogelijkheid om hun gebouwen te verduurzamen en aan te passen voor toekomstig gebruik”.
Zie hier de raadsbrief en de bijbehorende lijst met nieuwe monumenten.
Foto: De prins Clausbrug in Utrecht, winnaar van de Rietveld publieksprijs 2005, behoort tot de 36 nieuwe gemeentelijke monumenten. Ontwerp Ben van Berkel.