De Vlaamse Gemeenschap heeft een eeuwenoude Maria Lactans-sculptuur aangekocht. Dat gebeurde via het Topstukkenfonds, dat de verwerving van topstukken als doel heeft. Het werk wordt opgenomen in de Topstukkenlijst en M Leuven krijgt het in langdurige bruikleen.
Het gaat om een Maria Lactans uit de vroege 13e eeuw, vervaardigd in Verona. De maker is vermoedelijk de Veronese beeldhouwer Brioloto de Balneo, voor kenners bekend van het grote rosetraam in de San Zeno Basiliek in Verona. Het Mariabeeld is vervaardigd uit Marmo rosso di Verona, een soort kalksteen eigen aan de Noord-Italiaanse regio.
Geen vergelijkbaar beeld
De sculptuur beantwoordt aan alle criteria van het Topstukkendecreet. In Vlaanderen is er geen vergelijkbaar beeld uit die periode en traditie bewaard van een dergelijke grootte en artistieke kwaliteit.
Het werk huisde jarenlang in privécollecties. In de 19e eeuw vertoefde het bij een collectioneur in Verona, daarna maakte het deel uit van de bekende Stroganoff-collectie in Rome.
In 1923 verwierf Adolphe Stoclet, die een eclectische kunstverzameling uitbouwde, het beeld. Als belangrijke getuige van die collectie is de Maria Lactans ook van belang voor het collectieve geheugen.
In langdurige bewaring
Het topstuk wordt nu door Vlaams minister Jan Jambon (Cultuur) in langdurige bewaring gegeven aan M.
Het stuk biedt een internationale context en referentie voor de rijke verzameling laatmiddeleeuwse sculpturen uit de Nederlanden van het museum. Het gaat om een bijzondere toevoeging aan de collectie.
Jambon: “Dankzij de expertise van M en experts uit verschillende musea hebben we dit werk naar waarde kunnen schatten. Er zijn wereldwijd slechts zes gelijkaardige beelden bekend, waarvan er twee in Italië terug te vinden zijn. Dit werk is het best bewaarde van de reeks, met resten originele polychromie”.
Internationaal kenniscentrum
Denise Vandevoort, voorzitter van de Raad van Bestuur van M en Leuvens schepen van cultuur, is verheugd het topstuk in M te verwelkomen.
“We zijn de Vlaamse Gemeenschap zeer dankbaar voor deze langdurige bruikleen. Sinds de opstart van M 12 jaar geleden, profileert het museum zich steeds sterker als kenniscentrum van middeleeuwse beeldhouwkunst, ook internationaal”.
Uitzonderlijke romaanse sculptuur
De Maria Lactans was eerder te zien in het Cleveland Museum of Art. Volgens Marjan Debaene, diensthoofd collecties van M, is het beeld in Belgische collecties het enige gekende voorbeeld van religieuze Italiaanse romaanse sculptuur van die kwaliteit en omvang.
“Bovendien met een voor die tijd zeer zeldzame iconografie, namelijk Maria die het kindje Jezus de borst geeft, wat op intieme manier is weergegeven. Het stuk is nog in bijzonder goede toestand en vertoont een grote monumentaliteit. We verwelkomen het werk met veel plezier en kijken uit naar verder onderzoek”.
Topstukkendecreet
Het Topstukkendecreet zorgt voor bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten met bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis.
Het bekendste erkende topstuk uit de collectie M is ‘Het laatste avondmaal’ van Vlaamse Meester Dieric Bouts, dat te zien is in de Sint-Pieterskerk in Leuven.
Op basis van het decreet wordt de Topstukkenlijst van zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen opgesteld. Deze lijst bevat op dit moment 786 individuele objecten en 104 verzamelingen. Voor deze beschermde voorwerpen en verzamelingen gelden speciale beschermingsmaatregelen en uitvoerbeperkingen.
Topstukkenfonds
Op basis van het decreet is ook het Topstukkenfonds opgericht. De middelen van dit fonds worden aangewend voor de restauratie van in de Topstukkenlijst opgenomen stukken en voor de aankoop van topstukken.
Het fonds koopt zowel stukken aan die al in de Topstukkenlijst opgenomen werden als erfgoed dat niet op de lijst staat, maar wel beantwoordt aan de inhoudelijke criteria ‘zeldzaam en onmisbaar’. Niet in de Topstukkenlijst opgenomen cultuurgoederen worden dan na verwerving op de Topstukkenlijst geplaatst.