De prehistorische vuursteenmijn Rijckholt in Zuid-Limburg is feestelijk heropend. In de mijn is anderhalf jaar gewerkt aan behoud van het rijksmonument en aan modernisering van de museale inrichting. Tevens is het nieuwe informatiecentrum Mijn Rijckholt geopend en is de vuursteenwandelroute door het Savelsbos vernieuwd.
Tijdens de werkzaamheden bleef de vuursteenmijn open voor belangstellenden. De vuursteenmijn is met een gids te bezoeken van 1 april tot en met 1 oktober; daarna overwinteren er vleermuizen. Tickets zijn te boeken via Visit Zuid-Limburg. Informatiecentrum Mijn Rijckholt is het hele jaar door open.
De heropening op woensdag 10 mei werd verzorgd door vertegenwoordigers van de Stichting Ir. D.C. van Schaïk, Staatsbosbeheer, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de provincie Limburg en de gemeente Eijsden-Margraten, waar Rijckholt toe behoort.
Monumentenpaspoorten
Tijdens het openingsevenement heeft de RCE zogenoemde archeologische monumentenpaspoorten uitgereikt aan de eigenaren van de grond waarop het rijksmonument zich bevindt: twee particulieren en Staatsbosbeheer.
In de paspoorten staat kort en bondig een en ander over het monument zelf. Bovendien geven ze aan wat er in termen van gebruik en beheer wel en niet kan. De Rijksdienst wil zo bijdragen aan de bewustwording van cultureel erfgoed bij monumenteigenaren en hoopt dat dit leidt tot betere instandhouding van archeologische rijksmonumenten.
Wereldklasse
De vuursteenmijn, feitelijk een omvangrijk complex van individuele mijnen, is een archeologisch rijksmonument van wereldklasse. Duizenden jaren geleden werd er in een acht hectare groot gebied een belangrijke grondstof gewonnen. Door de lange duur van de winningsactiviteiten ontstonden naar schatting 2.000-4.000 mijnen, waarvan er circa 75 zijn onderzocht en toegankelijk gemaakt.
Vuursteen was het staal van de steentijd. Het materiaal is hard en scherp en goed te gebruiken voor het maken van wapens en gebruiksvoorwerpen zoals pijl- en speerpunten, bijlklingen en messen. De mijn is van ongeveer 4200 tot 2650 voor Christus in gebruik gebleven.
Ontdekking
Het terrein in Limburg werd in 1881 als oppervlakvindplaats ontdekt door de Belgische archeoloog Marcel De Puydt. Zes jaar later volgde de ontdekking van een prehistorische dagbouwgroeve (het Grand Atelier) en in 1910 de eerste mijnschacht.
De vuursteenmijn ligt ongeveer zes kilometer ten zuidoosten van Maastricht, in het Savelsbos tussen Rijckholt en Sint Geertruid. Van 1964 tot 1972 is er archeologisch onderzoek naar ondergrondse vuursteenwinning verricht door leden van de Nederlandse Geologische vereniging, afdeling Limburg.
Initiërende rol
De Stichting Ir. D.C. Van Schaïk nam in 2017 het beheer van de onderzochte mijnen over van Staatsbosbeheer en heeft een initiërende en coördinerende rol gespeeld om ze zichtbaarder en meer beleefbaar te maken.
De stichting beoogt het beheer van ondergrondse kalksteengroeven – en nu dus ook de vuursteenmijnen in het Savelsbos – om aanwezige waarden te behouden en het bijzondere erfgoed open te stellen voor educatie en onderzoek. Zij doet dat met een vrijwilligersteam van 35 personen die groeves, mijnen en gangen beheren, excursies leiden, onderzoek begeleiden, met een technische staf om alles draaiend te houden en een redactie die een nieuwsbrief verzorgt voor donateurs.
Consolidatie
Daarnaast was de stichting de afgelopen jaren samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verantwoordelijk voor consolidatie van de mijn. Er zijn maatregelen getroffen om het archeologische rijksmonument duurzaam in stand te houden zodat eventueel toekomstig archeologisch onderzoek mogelijk blijft, en om publiek het ondergrondse prehistorische mijnlandschap beter te laten beleven.
Voor dat doel zijn onder meer vier nieuwe zijgangen van de bestaande bezoekersgang aangelegd door deels ingestort gebied. Op die manier zijn achterliggende, volledig intacte prehistorische gangenstelsels weer bereikbaar alsook beter zichtbaar gemaakt. Het werk, begonnen in april 2021, is deze maand afgerond. Met ruime financiële middelen en kennis maakte de Rijksdienst dit mogelijk. Het project maakte deel uit van het RCE-programma ‘Instandhouding archeologische rijksmonumenten’.
Goed rentmeesterschap
Staatsbosbeheer is met circa 900 rijksmonumenten één van de grootste monumentbeheerders van Nederland en convenantpartner van de RCE. Voor het behoud van deze monumenten werkt de organisatie waar het kan samen met lokale partijen zoals ondernemers en vrijwilligers.
Zo ook bij de vuursteenmijn van Rijckholt met de Stichting Ir. D.C. Van Schaïk. Met veel kennis en bevlogenheid heeft die stichting in korte tijd nieuwe gidsen opgeleid, en zijn gezamenlijk plannen gemaakt en uitgevoerd op het vlak van consolidatie, museale inrichting, educatie, communicatie en marketing.
Europese subsidie
Leader Zuid-Limburg heeft subsidie toegekend om de museale inrichting in de vuursteenmijn te verbeteren en om het informatiecentrum in te richten. In de vuursteenmijn zijn onder andere de verlichting en informatieborden gemoderniseerd. Nieuw zijn ook de vitrines met archeologische vondsten.
Leader is een Europees subsidieprogramma om de leefbaarheid en economie op het platteland te ontwikkelen en te versterken. De Europese Unie, de provincie Limburg en de zestien Zuid-Limburgse gemeenten stellen geld beschikbaar voor initiatiefnemers met goede plannen.
Mijn Rijckholt
De gemeente Eijsden-Margraten hecht groot belang aan het archeologisch rijksmonument en wil dat graag meer onder de aandacht brengen.
Het informatiecentrum Mijn Rijckholt wordt een belangrijke toeristisch-recreatieve pijler. Eijsden-Margraten droeg daarom ook ruimhartig bij aan het project Vuursteenmijn en het informatiecentrum. Vooral door haar aandeel in de Leader-subsidie, een voorfinanciering van het Leader project en een bijdrage in Mijn Rijckholt.
Vuursteenwandelroute
Visit Zuid-Limburg ontwikkelde de wandelroute Langs vuursteen in het Savelsbos. Deze route van circa 5 kilometer voert van het diep ingesneden Maasdal naar het bijna 100 meter hoger gelegen plateau. Vanuit infocentrum Mijn Rijckholt wandelt de liefhebber door het Savelsbos, langs een van de grootste ondergrondse vuursteenmijnen ter wereld en maakt hij of zij kennis met iconische plekken als het Grand Atelier en De Kaap.