In het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis (ADRZ) in Goes is dinsdagavond 13 december 2016 een bodemplank van een vroegmiddeleeuwse grafkist onderzocht met behulp van een CT-scan. Op de plank, aangetroffen op het strand van Oostkapelle, bevinden zich nog skeletresten. De resultaten van het opmerkelijke onderzoek worden op korte termijn geopenbaard.
De scan werd gemaakt in het kader van een internationaal onderzoeksproject van menselijke resten uit de belangrijke vroegmiddeleeuwse nederzetting Walichrum in Zeeland. Het project wordt uitgevoerd door de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) in Middelburg en de Universiteit van Oxford.
De afdeling radiologie van het ADRZ maakt onder meer gebruik van een high end CT-scan om op het gebied van beeldvormende technieken uiterst nauwkeurig onderzoek te kunnen doen. Reden voor de SCEZ contact op te nemen met het ADRZ, dat belangeloos medewerking toezegde.
Walichrum
Al enkele jaren staat de nederzetting Walichrum, in belang vergelijkbaar met de verdwenen handelsplaats Dorestad, weer volop in de internationale wetenschappelijke belangstelling.
Walichrum – waar de naam Walcheren vandaan komt – lag tussen Domburg en Oostkapelle op het strand bij Westhove, maar stond ook in nauw verband met het gebied van Domburg, waar later de ringwalburg werd opgetrokken. De meeste vondsten van het strand zijn oud, maar in Domburg zijn recentelijk ook verschillende keren opgravingen uitgevoerd.
Onder de vondsten zijn vijf begravingen: drie uit Domburg en twee van het strand van Oostkapelle bij Berkenbosch. Omdat van de menselijke resten nog maar weinig bekend was, zijn de Universiteit van Oxford en de SCEZ een project begonnen om zoveel mogelijk van de mensen en de begravingen te weten te komen. In het project Investigating the Dead in Early Medieval Domburg is al een aantal onderzoeken klaar. Zo zijn in Oxford met de radiokoolstofmethode de nog ontbrekende dateringen van de skeletten vastgesteld en is met behulp van stabiele isotopenonderzoek van strontium, zuurstof, koolstof en stikstof onderzocht of de begraven personen uit de regio afkomstig zijn of van elders en welk voedsel het meest is genuttigd.
Twee van de begravingen, bewaard in het Zeeuws Archeologisch Depot, zijn gevonden op bodemplanken van grafkisten. Deze zijn in 1921 en 1923 ontdekt op het strand van Oostkapelle-Berkenbosch en maakten deel uit van een kleine begraafplaats of grafveld. Een van de graven is nog min of meer in dezelfde staat als waarin het in 1923 is opgegraven. Op een houten plank bevinden zich de overblijfselen van een menselijk skelet, half verscholen in de resten van de grond die lang geleden in de grafkist is terechtgekomen.
CT-onderzoek naar skelet en graf
Na bijna honderd jaar worden het graf en het skelet nu voor het eerst systematisch onderzocht. Jaarringenonderzoek van de plank heeft inmiddels aangetoond dat de boom van deze plank op zijn vroegst is gekapt tussen 681 en 703 na Chr. in het Duitse Rijnland.
Het skelet zelf is ruim gedateerd tussen 666 en 778. Voor het verdere skeletonderzoek is eerst de ligging van de botten in de grond en de vorm van de plank gedocumenteerd met behulp van een structured light scanner, zodat het object in zijn huidige toestand is vastgelegd en in detail kan worden bestudeerd aan de hand van een 3D-reconstructie. Door het skelet te onderzoeken kan worden vastgesteld of een man of vrouw in het graf begraven lag en hoe oud dit individu was. Normaal gesproken zou voor het onderzoek van het skelet het botmateriaal uit de grond verzameld worden en zou van dit bijzondere graf weinig meer overblijven dan de plank, wat los zand en botfragmenten. Door het hele graf in de CT te onderzoeken kan informatie over het skelet worden verzameld over het geslacht, de leeftijd en eventuele ziekten, zonder dat dit bijzondere graf ontmanteld moet worden. Zo blijft het beschikbaar om het in de toekomst te bekijken en te bestuderen.
De uitgevoerde scans zullen ook gegevens opleveren over de plank waarop het skelet ligt. Er zijn namelijk aanwijzingen dat de plank hergebruikt hout is en mogelijk afkomstig is van een schip, wat zou verklaren hoe een plank uit het Duitse Rijnland helemaal aan de Nederlandse kust is terechtgekomen. De scans zullen door een scheepsarcheoloog worden bestudeerd om te bepalen of dit juist is.
Overige onderzoeken
De overige onderzoeken zijn of worden uitgevoerd met financiering van de provincie Zeeland, de Stichting Nederlands Museum voor Anthropologie en Prehistorie, de Society for Medieval Archaeology, de Viking Society for Northern Research en de Medieval Settlement Research Group.
Het skelet is vanaf zomer 2017 is het skelet op de plank te zien in het Zeeuws Museum in Middelburg.
Foto: ADRZ-radioloog Rob Highet (links) en Henk Hendrikse, voormalig depotbeheerder van het Zeeuws Archeologisch Depot van de SCEZ in Middelburg (foto Peter Wijkhuys).