De Surinaamse vrijheidsstrijder en Nederlandse verzetsheld Anton de Kom behoort tot de nieuwe gezichten in de herijkte Canon van Nederland. De Kom (februari 1898 concentratiekamp Sandbostel – april 1945) is de eerste Surinamer die deze eer te beurt valt.
De Kom, wiens geboortehuis in Paramaribo (foto) op instorten staat, was activist, vakbondsman, verzetsstrijder en schrijver van de klassieker Wij slaven van Suriname, waarvan de 17e druk binnenkort verschijnt. In de figuur van De Kom staat volgens de herijkingscommissie van de canon ‘de negatieve erfenis van racisme en kolonialisme’ centraal.
Aan de stok
De Kom had het in Suriname regelmatig aan de stok met het Nederlandse koloniaal bestuur. In 1921 vertrok hij naar ons land, waar hij in contact kwam met Indonesische nationalistische studenten, onder wie de latere vice president Mohammed Hatta.
Hun ideeën inspireerden hem uitbuiting en andere wantoestanden in Suriname aan de kaak te stellen nadat hij in 1933 naar zijn vaderland was teruggekeerd. Het koloniaal gezag zag hem als onruststoker en liet hem arresteren. Dat leidde tot een opstand van de inheemse bevolking.
De politie opende op de demonstranten het vuur. Er vielen twee doden en dertig gewonden. Na drie maanden cel zonder veroordeling werd De Kom op de boot gezet naar Nederland.
In verzet
In de Tweede Wereldoorlog sloot hij zich aan bij het communistisch verzet en kantte zich fel tegen fascisme en onderdrukking van minderheden. Hij schreef erover in de illegale pers. De Duitsers pakten hem op en deporteerden hem in 1944 naar een concentratiekamp in de buurt van Neuengamme, waar hij in april 1945 op 47-jarige leeftijd het leven liet.
De Kom is als Surinaamse vrijheidsstrijder in 2006 in Nederland geëerd met een standbeeld in het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost. Zijn huis in de Reestraat, waar hij korte tijd woonde, is door Stadsherstel Amsterdam opgeknapt.
Op instorten
In Paramaribo staat zijn in hout opgetrokken geboortehuis, ondanks jarenlange reddingspogingen, op instorten.
Succesvolle inzamelingsacties voor restauratie mochten niet baten. Dat kwam onder andere door onenigheid binnen de familie over de herbestemming, onvrede over de bemoeienis van Nederland als voormalig kolonisator en onmin over de postume kaping van nationaal vrijheidsboegbeeld Anton de Kom door het regime van Desi Bouterse.
Voor de woning staat een monumentje met een citaat van De Kom dat herinnert aan Sranang (Suriname), zijn vaderland, dat hij eenmaal hoopte weer te zien. Het zou er nooit van komen.
Foto: Het geboortehuis van Anton de Kom in Paramaribo staat op instorten (foto Rob Lureman, in opdracht van MONUMENTAAL).
“… met een citaat van De Kom dat herinnert aan Sranang”.
Niet zo maar een citaat, het zijn de laatste drie zinnen uit zijn beroemde boek ‘Wij slaven van Suriname’.
Er staat:
Sranan mijn vaderland.
Eenmaal hoop ik u weer te zien.
Op de dag waarop alle ellende uit u weggewist zal zijn.
Bijzonder persoon die veel heeft betekend voor de bevolking van Suriname. In blijvende herinnering in Amsterdam Zuidoost met het
Naar hem genoemde Anton de Komplein. Heb zijn zoon in Paramaribo mogen ontmoeten die vol ontzag over zijn vader sprak. Een persoon die niet mag worden vergeten.