Rijksmonument blijft huis voor kunstenaars

Rijksmonument Keizersgracht 374 in Amsterdam blijft kunstenaarshuis. De afgelopen voorjaar overleden eigenaar Clemens Merkelbach van Enkhuizen schonk het pand al in 2016 aan Stadsherstel. Op voorwaarde, dat hij er kon blijven wonen. Ook de laatste wens van de kunstschilder en portrettist gaat in vervulling. Het monument wordt volgend jaar gerestaureerd en biedt daarna onderdak aan woningen en ateliers voor kunstenaars.

Clemens Merkelbach van Enkhuizen, zijn levenspartner Gerard Spruyt en schoonmoeder kochten het verwaarloosde Keizersgracht 374 in 1970. Vele jaren besteedden zij aan het smaakvol en liefdevol opknappen van het huis. In 2017 vond funderingsherstel plaats, een van de redenen voor de eigenaar om contact te zoeken met erfgoedorganisatie Stadsherstel.

Activiteiten januari 2024

Volgend jaar staan rond het rijksmonument en zijn voormalige eigenaar diverse activiteiten gepland. Niet alleen om te laten zien dat er veel mogelijkheden zijn om een pand na te laten aan Stadsherstel, maar ook om aandacht te vragen voor Keizersgracht 374 en het werk van Merkelbach van Enkhuizen zelf:

• In januari is er een verkooptentoonstelling van kunstwerken, gemaakt door Clemens Merkelbach van Enkhuizen. Hij heeft onder meer het funderingsherstel vastgelegd in tekeningen. De werken worden tentoongesteld in de Amstelkerk (Amstelveld 10, Amsterdam). De gratis expositie is van 9 januari tot en met 2 februari 2024 te bezichtigen;
• Op woensdag 17 januari van 15.00 tot 16.30 uur is er een open dag in het pand Keizersgracht 374, zodat het monument bekeken kan worden vóór restauratie. Na het herstel komt er voor toekomstige huurders en andere geïnteresseerden opnieuw een open dag;
• Verder is er op dinsdagavond 23 januari 2024in de Amstelkerk een bijeenkomst over het werk van de kunstenaar, zijn huis (Merkelbach van Enkhuizen heeft veel monumentale onderdelen toegevoegd) en over schenken aan Stadsherstel. Geïnteresseerden krijgen voor dat laatste alle informatie van notariskantoor Meijer. Een en ander omlijst door muziek van Ella van Poucke.

Historie

Keizersgracht 374 (op de kop af 5,71 meter breed) is omstreeks 1710 in opdracht van Aroldus van Graven opgetrokken als woonhuis met halsgevel, vleugelstukken, een getoogd fronton en met een stoep met onder ingang.

In 1803 werd het pand in opdracht van A. van Balkenschoten met een verdieping verhoogd en kreeg het een rechte lijst met triglyfen. Triglyfen zijn uitspringende houten versierelementen die op regelmatige afstand van elkaar zijn geplaatst, bij dit pand voorzien van twee verticale gleuven. De vakken tussen de triglyfen heten methopen. De fraaie empire deur is van rond 1800. Omstreeks 1850 werd de bel-etagegang van een nieuw stucplafond voorzien.

Tuinhuis

Het tuinhuis is op verzoek van Merkelbach van Enkhuizen in 2005 ook rijksmonument geworden. Het dateert uit het einde van de achttiende eeuw en is gesitueerd tegen de achtergrens, over de hele breedte van het perceel. Het tuinhuis, neergezet in baksteen, telt twee bouwlagen onder een plat dak. De houten paneeldeur van de begane grond scharniert in het midden en stamt uit de twintigste eeuw.

In de jaren 1970-1986 werden woon- en tuinhuis gefaseerd opgeknapt. Daarbij is een groot deel van het interieur aangevuld met historische interieuronderdelen van elders en eigen reconstructies (naar voorbeeld van het houten plafond in Lodewijk-XVI-stijl in het tuinhuis en het trappaalrozet in het hoofdhuis).

De voorgevel, de bel-etagegang en het trappenhuis zijn volgens Stadsherstel Amsterdam van hoge cultuurhistorische waarde.

Verkooptentoonstelling

Clemens Merkelbach van Enkhuizen laat een groot en gevarieerd oeuvre na dat op allerlei plekken te zien is. Tekeningen van karakteristieke Amsterdamse stadsgezichten zijn opgenomen in de collectie van het Stadsarchief. Ook ging er werk naar musea, portretten vonden hun weg naar zowel familie en vrienden als bekende Nederlanders.

Merkelbach van Enkhuizen wilde dat met werk dat in zijn atelier hing een verkoopexpositie georganiseerd zou worden. Peter van Dael, een goede vriend van de kunstenaar, heeft de expositie samengesteld. De opbrengst komt ten goede aan Museum Ons’ Lieve Heer op Solder, het museum dat Merkelbach van Enkhuizen na aan het hart lag.

Stadsherstel

Stadsherstel Amsterdam heeft sinds de oprichting (in 1956) 750 monumenten en beeldbepalende panden gered zowel in als binnen een straal van 45 kilometer rond de hoofdstad.

Foto: Blik op de Keizersgracht Amsterdam, in het midden huis nr. 374 (foto Xander Richters).