Klein Kattendam in Haaksbergen is aangewezen als rijksmonument. De boerderij is een zogeheten los hoes, een boerderijtype dat tegenwoordig buitengewoon zeldzaam is. Omdat de boerderij, het erf en de bijgebouwen goed bewaard zijn gebleven, is Klein Kattendam toegevoegd aan het rijksmonumentenbestand. Susan Lammers, algemeen directeur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), overhandigde vandaag namens staatssecretaris Cultuur en Media, Fleur Gräper, het rijksmonumentenbordje aan de trotse eigenaren.
In de eerste uitgave van 2024 (verkrijgbaar sinds vrijdag 9 februari) van magazine MONUMENTAAL staat een uitvoerige reportage over Klein Kattendam. Titel: Met de koeien aan tafel.
Los hoes
Circa duizend jaar geleden ontwikkelde het boerderijtype los hoes zich in een groot deel van Oost-Nederland, Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen. Oorspronkelijk leefden de mensen in deze boerderijen met hun vee onder één dak, in één open ruimte.
Voorin bevond zich het woongedeelte van de familie, achterin stonden de koeien, met het jongvee, de paarden en de varkens afgescheiden. In het voorhuis brandde een open vuur, zonder schoorsteen. De boerderijen hadden hoge voor- en achtergevels met topgevels van eikenhout stro en lage zijgevels.
De meeste losse hoezen zijn in de loop van de negentiende en vroege twintigste eeuw vervangen door nieuwe boerderijen of gemoderniseerd. Dan trokken bewoners tussen het woongedeelte en het werkgedeelte een brandmuur op, zodat ze apart van de dieren konden leven.
Ongedeeld
Het bijzondere aan Klein Kattendam is dat het los hoes ongedeeld is gebleven en geen brandmuur heeft gekregen. Het erf is nog altijd onverhard en omzoomd door eikenbomen, waarvan het hout eeuwenlang werd gebruikt om onderdelen van de boerderij mee te vervangen.
De eerste vermelding van het erf Kattendam dateert uit 1475. Uit dendrochronologisch onderzoek blijkt dat het hout van enkele gebinten van de boerderij uit 1750-1752 stamt. In de loop van de tijd zijn steeds onderdelen vervangen, zoals gebinten of stukken van de gevel. Het vlechtwerk met leem van het vakwerk maakte plaats voor bakstenen vullingen.
In de achtergevel, die in Twente als vanouds naar de weg is gekeerd, zijn terugliggende inrijdeuren geplaatst. Ondanks het feit dat diverse onderdelen in de loop van de tijd vernieuwd moesten worden, oogt Klein Kattendam waarschijnlijk al eeuwen min of meer hetzelfde. “Een aanzicht dat het waard is beschermd te worden voor komende generaties”, aldus algemeen directeur Susan Lammers van de RCE.
Foto: Jan-Herman Scholten (wethouder gemeente Haaksbergen), eigenaren Huub en Sabine en Susan Lammers (RCE)- foto Sushilla Kouwen.
Top!