De Nederlandse Staat wil met steun van de Vereniging Rembrandt en het Rijksmuseum Fonds, De Vaandeldrager (1636) van Rembrandt aankopen en voorgoed in het publieke domein brengen. Eeuwenlang was het topstuk in particulier bezit, onder andere van de koning van Engeland en sinds 1844 van de familie De Rothschild.
Nu doet zich de kans voor een laatste Rembrandt van dit kaliber te verwerven. Het voorstel tot wijziging van de begroting van OCW (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) om de aankoop mogelijk te maken, is vandaag (woensdag 8 december) naar de Tweede Kamer gestuurd.
Meesterwerk
De Vaandeldrager behoort tot de absolute meesterwerken van Van Rijn en is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van Nederland. Vaandeldragers liepen voor de troepen uit in de Tachtigjarige Oorlog, die leidde tot de geboorte van Nederland.
In dit grote zelfportret schildert Rembrandt zichzelf rebels en vol bravoure. Het werd zijn artistieke doorbraak die zou leiden tot De Nachtwacht.
Mocht de verwerving lukken dan zal De Vaandeldrager op tournee door Nederland gaan en in alle provincies worden getoond aan het publiek. Uiteindelijk zal het dan een plek krijgen op de Eregalerij van het Rijksmuseum.
Volgens verantwoordelijk minister Ingrid van Engelshoven wordt met deze gezamenlijke aankoop een van de mooiste werken van Rembrandt toegankelijk voor iedereen. “Het werk komt, na honderden jaren, nu in publieke handen en zal dat ook voor altijd blijven. Zo kan iedereen genieten van dit schilderij met enorme culturele en historische waarden. De Vaandeldrager komt na een reis van eeuwen nu voorgoed naar huis”.
Aankoop doet er toe
Directeur Fusien Bijl de Vroe van de Vereniging Rembrandt zegt, dat een aankoop als deze er toe doet voor nu en generaties na ons.
“Onze vereniging helpt al 138 jaar droomaankopen te verwezenlijken. Dit zal een hoogtepunt worden in haar bestaan, met de hoogste bijdrage ooit toegezegd. Met dank aan al onze leden. De goede samenwerking met de staat, het Rijksmuseum en de Vereniging Rembrandt maakt dat we zo ver zijn gekomen. Alleen met vereende krachten is dit soort uitzonderlijke aankopen mogelijk.”
Volgens hoofddirecteur Taco Dibbits van het Rijksmuseum markeert De Vaandeldrager Rembrandts artistieke doorbraak. “Het gaat om een ongeëvenaard werk van de meester: Rembrandt werd Rembrandt. We zijn de Nederlandse Staat, de Vereniging Rembrandt, de VriendenLoterij en tal van particuliere begunstigers dankbaar dat zij dit mogelijk willen maken”.
Publiek-private financiering
De aankoop van De Vaandeldrager zal een combinatie zijn van publieke en private financiering. De Vereniging Rembrandt betaalt 15 miljoen euro, het Rijksmuseum Fonds 10 miljoen. De Nederlandse Staat telt het resterende deel van 150 miljoen euro neer, waarvan 19 miljoen uit het museaal Aankoopfonds.
In historische kledij
Rembrandt was dertig jaar oud toen hij De Vaandeldrager schilderde. In het werk heeft hij zichzelf in de mooiste historische kleding uitgebeeld. Zo plaatste hij zich bewust in de noordelijke traditie van portretten van vaandeldragers van beroemde kunstenaars als Albrecht Dürer, Lucas van Leyden en Hendrick Goltzius.
Vaandeldragers hadden een gevaarlijke taak binnen de schutterijen in de 17e eeuw: op het slagveld begeleidden ze de troepen in glanzende kledij en met het vaandel zwaaiend.
De schutterijen hadden een essentiële rol in de Tachtigjarige Oorlog, de opstand tegen het Spaanse gezag, die resulteerde in de geboorte van een onafhankelijk Nederland in 1648.
Tegelijkertijd toont De Vaandeldrager de ambitie van Rembrandt om een groepsportret te schilderen voor de schutterij van Amsterdam, destijds de meest gewaardeerde opdracht die een schilder kon worden toegekend. Daarin slaagde Rembrandt zes jaar later toen hij de opdracht kreeg om De Nachtwacht te schilderen.
Rembrandt in Nederland
Rembrandt heeft ongeveer 340 schilderijen gemaakt. De meeste bevinden zich in buitenlandse musea en particuliere collecties. Ons land kent 44 van zijn schilderijen, waarvan 22 in het Rijksmuseum.
De collectie in Nederland, van zijn vroege Zelfportret als jonge man tot zijn late zelfportret in het Mauritshuis in Den Haag, geeft een overzicht van zijn leven. De Vaandeldrager behoort tot de eerste schilderijen die Rembrandt maakte nadat hij zich als zelfstandig kunstenaar in Amsterdam had gevestigd, en is tot nu toe de ontbrekende schakel in dit overzicht.
De Vaandeldrager is voor het laatst in 2019 te zien geweest op de tentoonstelling Rembrandt-Velázquez in het Rijksmuseum.
Een verstandige aankoop, ik kom zeker kijken als hij in Nederland geland is. Wat was dit land toch divers en interessant toen het nog een republiek was.