In mei 2019 vonden hobby-archeologen met hun metaaldetector in natuurgebied Springendal bij Hezingen (gemeente Tubbergen, Twente) gouden en zilveren munten en sieraden. Nader onderzoek en opgraving ter plaatse leidden tot de ontdekking van een offerplaats.
De vondst van de detectorzoekers, verworven door het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden, is tot en met 30 oktober als bruikleen te zien in het Rijksmuseum Twenthe in Enschede.
De aanzienlijke hoeveelheid gouden en zilveren munten en sieraden die de amateur-archeologen aantroffen, deed vermoeden dat het zou kunnen gaan om een (deels) verploegde goud- en zilverschat. De munten en sieraden dateren uit de 7e eeuw. De vondst is gemeld bij de archeologische organisatie PAN (Portable Antiquities of the Netherlands).
Offers aan de goden?
Na uitgebreid vooronderzoek en uitstel vanwege corona-maatregelen werd ter plaatse een opgraving georganiseerd door de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).
RCE-archeoloog Jan-Willem de Kort: “Daarbij zijn nog meer goud en zilver gevonden, en sporen die behoren bij een offerplaats. Palen op een rij, mogelijk voorzien van heilige tekens of een Wodanskop, vormden waarschijnlijk een ontmoetingsplek, waar groepen mensen uit omliggende gebieden elkaar ontmoetten, en daarbij edelmetaal achterlieten”.
Munten, muntfragmenten en sieraden
Verdeeld over drie locaties zijn in totaal 94 munten en muntfragmenten, minstens zes gouden en twee zilveren sieraden, een deel van een gouden zwaardgreepversiering en 95 stukjes van een onbekend object (mogelijk een drinkhoornversiering of eventueel een helm- of kistbeslag) gevonden.
De offerplaats is iets minder dan een eeuw in gebruik geweest, van de vroege tot de late 7e eeuw of het begin van de 8e eeuw na Chr. Het lijkt erop dat kerstening van de Saksen door de Karolingische koningen een einde heeft gemaakt aan de ‘heidense’ plaats.
Nationaal belang
Sinds vijf jaar worden archeologische vondsten die (detector)amateurs vinden, verzameld door Portable Antiquities of the Netherlands (PAN), een website en organisatie die door de VU zijn opgezet.
Archeologen van de RCE en de VU hebben de opgraving uitgevoerd, met medewerking van Staatsbosbeheer en de provincie Overijssel. Het RMO deed de aankoop voor de rijkscollectie om de vondst in het publieke domein te behouden, want het gaat zijns inziens om een nationaal belang.
Bijzondere samenwerking
VU-archeoloog Stijn Heeren: “Wat deze vondst extra bijzonder maakt, is dat in Twente weinig bekend was uit de betreffende periode. Rijke vondsten uit de vroege middeleeuwen kenden we vooral uit Friesland en de regio rond Utrecht. Opmerkelijk is ook dat dit onderzoek op gang is gebracht door een melding van amateurzoekers, dat is uitgemond in een mooie samenwerking tussen de zoekers en professionals van diverse instanties”.
Een zeer interessante collectie van munten. Maar als mijn goed kijkt zie je de afbeeldingen van kruisteken, vorsten en Latijnse teksten. Dit zou er op kunnen lijken dat de bevolking al Christelijk was of wellicht al bekend was het het Christendom. Op dat Tubbergen bekend staat als een plek waar een van de eerste kerken in deze regio gebouwd is dan is het goed mogelijk dat er al eerder activiteiten waren. Bekend is dat putten, bomen en kruisbeelden op verbindingswegen ook plaats voor offers gebruikt worden. Misschien is er een houten kapel geweest. Er zou gezocht moeten worden naar de tijdsduur, afbeeldingen en herkomst van de munten om een verklaring te geven over het gebruik ervan. De vragen moeten zijn wanneer, hoe, wie en waarom.