Het kantorencomplex uit 1982 van architect Abe Bonnema (1926 – 2001), bekend als het PEN-dorp, moet volgend jaar plaats maken voor een woonwijk naar ontwerp van De Zwarte Hond, de voortzetting van het bureau van Bonnema. Heemschut pleit bij minister Ingrid van Engelshoven (OCW) echter voor behoud.
Hoewel het complex in Alkmaar één groot gebouw is, heeft het meer weg van een dorp, kleinschalig en overal met de buitenruimte verbonden door in samenhang ontworpen tuinen, patio’s en daktuinen van de hand van Mien Ruys en Hans Veldhoen.
Structuralisme
Het PEN-dorp geldt volgens de erfgoedvereniging als uitzonderlijk voorbeeld van het structuralisme. In die stroming vatten architecten gebouwen op als structuren, bestaand uit kleinere herhaalde elementen. Grondleggers waren Aldo van Eyck, Piet Blom en Herman Hertzberger.
Binnen het omvangrijke Post ‘65 erfgoed nemen structuralistische gebouwen een aparte en herkenbare plaats. Tegenwoordig staat het voortbestaan van veel van deze gebouwen onder druk door voorgenomen herbestemmingen, leegstand of sloop.
Elders in het land
In Leiden staat het Stadsbouwhuis leeg en in Lunetten (Utrecht) is men voornemens het gemeenschapscentrum De Musketon te moderniseren.
Mooi voorbeeld van geslaagde herbestemming met respect voor de bestaande architectuur, is de voormalige brandweerkazerne van Jan Verhoeven (1926-1994) in Schaarsbergen (1982) waarin nu het Instituut Fysieke Veiligheid is gevestigd.
De structuur bleek geschikt voor nieuwe kantoorindelingen en de buitenkant is vrijwel ongewijzigd gebleven. Daar wordt volgens Heemschut bevestigd wat de structuralisten voor ogen stond: juist de scheiding van draagstructuur en invulling maakt dat veranderend gebruik mogelijk is.
Argumenten voor sloop
Argumenten om tot sloop of verbouwing over te gaan betreffen meestal hedendaagse isolatie-eisen en de typische bouwstructuur die hergebruik in de weg zou staan.
Zo ook bij Bonnema’s PEN dorp, waar men tot de conclusie kwam dat de bestaande structuur niet geschikt is voor het inbouwen van vijfhonderd huizen.
Verzoek om rijksmonumentale status
Behoud van het kantorencomplex is voor de lokale overheid in Alkmaar dan ook geen optie, die staat de sloop toe. In een uiterste poging tot behoud heeft Heemschut zich nu rechtstreeks tot verantwoordelijk minister Van Engelshoven gewend.
De erfgoedvereniging heeft de demissionaire bewindsvrouw gevraagd het PEN-dorp tot rijksmonument te bestempelen. De kans daarop is echter klein, want er worden in Nederland geen nieuwe rijksmonumenten na 1965 aangewezen.
Foto: helddrone-service.nl
Ik ben tegen sloop van het Pendorp.
Wij burgers moeten alert zijn en alles heel goed in de gaten houden. Het kan niet altijd om geld gaan bij deze cultuurbarbaren.