Na restauratie van de brug en het hekwerk van Kasteelruïne Bleijenbeek in Afferden vond René Gerats van Het Limburgs Landschap op de oever van de gracht een zwaar stuk ijzer vol roest en klodders klei.
Aanvankelijk werd gedacht dat het een zuil was van het voormalige kapotgebombardeerde poorthek. Toen na wat peuteren een holte leegliep en er opvallende uitsteeksels aan de bonk ijzer zaten werd de hulp ingeroepen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Na onderzoek bleek de vondst een uiterst zeldzaam 16e eeuws wapen, een zogenoemde haakbus, waarschijnlijk gebruikt bij de belegering van Bleijenbeek in 1579 tijdens de Tachtigjarige oorlog.
Handkanonnen
Haakbussen waren handkanonnen die over een houten wand of muur werden gelegd. De gesmede haak, waar dit wapen zijn naam aan dankt, voorkwam dat de soldaat in kwestie de zware terugslag bij het afvuren moest opvangen.
Haakbussen werden tot eind 17e eeuw gebruikt. Geleidelijkaan namen grotere kanonnen en betere musketten (geweren) hun rol over. Het door restaurator Kees van Wingerden uit Arcen gerestaureerde wapen is nu te zien op een tentoonstelling over de Maasduinen in Kasteeltuinen Arcen.
Details
Bij de restauratie van de haakbus werden verschillende details zichtbaar. Zo had het wapen, 155 centimeter lang, ooit een houten kolf; die is verloren gegaan, maar de bevestigingen zijn nog herkenbaar.
Het zogeheten zundergat (kruitpan), een bakje waar het ontstekingskruit in werd gedaan is er nog, het afdekklepje daarvan is verdwenen. Mooi is het richtmiddel, bestaand uit een Keep en de Korrel (vizierpunt), beide nog aanwezig.
Vooral de Keep waar de schutter doorheen keek is opvallend omdat het een gesmede paardenkop is. De korrel aan het eind van de loop is er ook nog zodat de bezoeker van de expositie als een soldaat door de zoeker kan kijken.
Keurteken
Volgens historisch wapendeskundige Van Wingerden werd bij het reinigen van de vondst een keurteken zichtbaar, een gegraveerde slang.
Veel Haakbussen kwamen uit Nürnberg in Zuid-Duitsland en werden door heel Europa verhandeld. Archiefonderzoek naar het keurteken wijst naar de familie Danner die actief was in de 16e eeuw. Dat maakt het verhaal van het wapen volgens Het Limburgs Landschap bijzonder. In museumcollecties zijn immers nog slechts enkele zo grote haakbussen bekend.
Foto: De Haakbus, te zien in Kasteel Arcen op de tentoonstelling over de Maasduinen, is onderdeel van een bezoek aan Kasteeltuinen Arcen.
Volgens mij bestaat er in ”s-Hertogenbosch ook een haakbus, de ‘Boze Griet’ geheten. Die werd ook gebruikt in de 80-jarige oorlog. Mij staat bij dat die zelfs langer/groter dan 155 cm is.