Hoewel bijna driekwart van de museale kastelen en historische buitenplaatsen in Nederland geen gevolgen meer ondervindt van de coronapandemie, blijven er zorgen. Want ondanks dat veel KBL-musea de inkomsten op peil wisten te houden, is de recente energiecrisis bij fors meer dan de helft direct van invloed geweest op de bedrijfsvoering;
Dat blijkt uit recent onderzoek van de stichting KBL, deze week gepresenteerd nu veel publiekstoegankelijke kastelen en buitenplaatsen met Pasen hun deuren weer geopend hebben. Aan de studie over 2023 deden 36 van de 82 aangeschreven kastelen en buitenplaatsen mee.
Van de 58 procent van de respondenten die hinder ondervonden van de energiecrisis verwacht ruim de helft (52 procent) dat dit vroeg of laat dwingt tot aanpassingen van beleid. Desondanks ziet 72 procent de toekomst positief tegemoet.
Waarde
Steeds meer mensen kennen de Nederlandse KBL en waarderen ze, weet directeur Yvonne Molenaar van de sKBL (stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen en Landgoederen). “De museale huizen en tuinen bieden cultuur, recreatie, schoonheid, natuur en inspiratie. In coronatijd boden bossen, landgoederen maar ook opengestelde historische tuinen en parken vooral stedelingen rust, ruimte en ontspanning”.
In 2023 trokken de 36 responderende KBL in totaal 2.512.508 gasten, meer dan een jaar eerder. Van de bezoekers bekeek 53 procent het huis, 47 procent koos voor de groene omgeving. Wel neemt volgens Molenaar de druk op het groen en de instandhouding daarvan toe.
Vrijwilligers
Museaal benutte KBL zijn voor hun exploitatie en instandhouding in toenemende mate afhankelijk van vrijwilligers. Meer dan 10.000 vrijwilligers zijn actief op de publiekstoegankelijke huizen. Vrijwilligers worden vooral regionaal geworven.
Van de respondenten geeft 64 procent aan dat de werving van vrijwilligers goed verloopt maar dat men zich over het algemeen niet voor langere tijd wil binden. Afhankelijk van de omvang van de KBL-musea worden vrijwilligers ingezet bij welkomstbalies/kassa’s en bij de organisatie en planning, voor rondleidingen en educatie, ontvangsten en horeca-activiteiten.
Molenaar: “Maar ook het onderhoud van het museale interieur (preventie en conservering) en groenonderhoud (tuin-, park en moestuin en bewegwijzering) en het collectie- en archiefbeheer zijn grotendeels in handen van vrijwilligers”.
Klasse apart
De uitvoering van de diverse vrijwilligerstaken op KBL vereist kennis en kunde, voortdurende aandacht en zorg. Bij ruim 75 procent van de KBL-musea is de aansturing en opleiding van de vrijwilligers in de eigen organisatie geborgd.
Van de respondenten zegt 67 procent behoefte te hebben aan ondersteuning in de vorm van vrijwilligersbegeleiding en scholing en ziet meerwaarde in versterkte profilering van KBL-vrijwilligers als een klasse apart. Reden voor de sKBL dit jaar een Nationaal Centrum voor de Nederlandse Buitenplaatscultuur te beginnen.
Foto: Huis Singraven vlakbij dorp Denekamp (foto Daan van Mierlo).
Naast de energie-crisis denk ik dat de klimaatcrisis (meer droogte in de zomer en meer regen in de winter) ook een belangrijke factor in de toekomst zal zijn, die het bezoek aan de parken en tuinen van kastelen en buitenplaatsen zal beïnvloeden. Hier en daar is men al bezig meer schaduwbeplanting aan te brengen. Ook is het uiterst belangrijk dat inheems plantgoed en inheemse bomen, struiken en heesters worden aangeplant omdat deze langer tegen uitzonderlijke weersomstandigheden bestand zijn en de biodiversiteit zullen bevorderen. Hier en daar is men wel al alert om deze uitgangspunten in beleidsplannen op te nemen, maar net zo goed ziet men nog steeds productiebossen (monocultures) verrijzen. Misschien zou een landelijk overleg (ook voor ambtenaren en bosbeheerders) een goed idee zijn.